Helgafell - 01.10.1946, Page 64

246
HELGAFELL
til fyrirstöðu, að þeir gaetu aflað sér
tekna með kennslu. Hins vegar væru
íbúar Danmerkur 1 milljón, en íslands
ekki nema 50 þúsund. Ættu íslend-
ingar eftir þeim hlutföllum að eiga
forgangsrétt að 5 Garð-vistum, en þó
væru þá 13 íslendingar á Garði, og
að sögn, von á 8 nýjum stúdentum
í viðbót. ,,Það er því nú mál til
komið,“ sagði Garð-prófastur, ,,að
sjá fyrir því, að ívilnun, sem veitt
er til einnar handar, verði ekki ó-
jöfnuður til hinnar.“
Þess verður að geta, sem gert er, að
danska stjórnin, sem á öðrum svið-
um var ekki tiltakanlega glöggskyggn
á hagsmuni íslendinga, varði alltaf
þennan rétt þeirra með miklum krafti,
svo að aldrei tókst að skerða hann,
hvorki fyrr né síðar, unz hann hvarf
úr sögunni með sambandslögunum.
En stjórnin gerði meira en að verja
réttinn, hún sá íslenzkum stúdentum
fyrir auknum forréttindum. Garð-búar
voru flokkaðir í þrjá flokka eftir aldri
þeirra á Garði, og hlaut neðsti flokkur
minnstan styrk, en efsti flokkur mest-
an. Þetta þótti stjórninni of lítið handa
íslenzkum stúdentum, og skipaði hún
því svo fyrir, að allir íslenzkir stúd-
entar í neðsta flokki skyldu njóta tvö-
falds styrks við Dani í sama flokki,
og fylgdi þar með, að íslendingar, sem
stúdentspróf tækju í Danmörku,
skyldu njóta sömu hlunninda og þeir,
er próf hefðu af íslandi.
Af hálfu Garðstjórnar hafði einatt
ýmsu verið borið við, þegar lagt var
til að draga úr réttindum íslendinga,
meðal annars því, að sumir þeirra
væru svo efnum búnir, að þeir þyrftu
ekki styrks með, og var þar sérstak-
lega tilgreindur sonur Magnúsar kon-
ferensráðs Stephensens. En þó að það
væri ómótmælanlegt, að maður með
jafn ríkt foreldri væri ekki styrks
þurfi, vildi stjórnin ekki að heldur
skerða rétt íslendinga með því að
einskorða styrk þeirra við þörfina.
Árið 1848 gerði Petersen Garð-próf-
astur eina atrennu enn til þess að
draga úr rétti íslendinga til styrks.
Hann fór þá fram á það, að farið
væri eftir efnahag, er íslendingum
væri veittur Garð-styrkur, og að þeir
íslendingar, er lykju stúdentsprófi í
Danmörku, nytu engra forréttinda
umfram Dani. Ennfremur var það
tillaga hans og Garð-stjórnarinnar, að
íslendingum væri gert að skyldu að
endurgreiða Garð-styrkinn, ef þeir,
að loknu prófi, sneru ekki heim til
íslands og tækju embætti þar. Frá
þeirri tillögu var þó aftur fallið fyrir
þá sök, að Garð-stjórnin óttaðist, að
íslendigar mundu þá sækja um Garð-
styrk í samkeppni við Dani og hafa
betur. Þetta bendir ekki til þess, að
íslendingar hafi þótt Dönum neitt
síðri, þótt höfundur ritsins og ýmsir
aðrir 'hafi haldið því fram. En stjórn-
in vildi ekki heldur að þessu sinni
fallast á, að gengið væri á rétt ís-
lenzkra stúdenta.
Árið 1884 varð Ussing málfræði-
prófessor, hálfgerður trédrumbur,
Garð-prófastur. Hann reyndi líka að
fá dregið úr réttindum íslendinga.
Hann lagði til, að ekki fengi nema 4
stúdentar frá lærða skólanum í
Reykjavík inntöku á Garð og Garð-
styrk á ári hverju. Skyldu þeir hafa
fyrstu einkunn, og ætti rektor Reykja-
víkurskóla að velja þá. Nú verður ekki
sagt, að það væri ósanngjarnara að
mæla íslendinga á prófmælikvarða
heldur en Dani, meðan trúað var á
þá stiku, en stjórnin vildi þó ekki.