Helgafell - 01.10.1946, Síða 124

LISTIR
EINAR ÓL. SVEINSSON:
Á sextugsafmæli Kjarvals
MIKILL VEXTI er hann, maður-
inn, sem stendur á götuhomi Austur-
strætis, auðkenndur, eftirminnilegur.
í hreyfingunum er eitthvað stórmann-
legt, í aðra röndina aðalsblaer, í hina
listamannslegt kæruleysi; það er
sama, hvort hann er í skjaldhafnar-
fötum eða vinnufötum: yfirburða-
bragur er alltaf á manninum. And-
litið veitir enn nýja sýn, það er speg-
ill sálarinnar — eða gríma hennar ?
Áhorfandinn finnur nýja gátu við
hverja ráðningu. Augun horfa á fólk-
ið, sem fer framhjá, eins og í vak-
andi manns draumi, á húsin, á gljá-
andi, malbikaða götuna: sér hann þar
brúnir og rákir fjalla og skýja, furðu-
myndir í hraungrjóti, sólskinsgljáa á
stráum, mosagrá firnindi ? Augun eru
spurul, það sem öðrum manni er að-
eins sjón, er honum sýn, opinberun
um hin djúpu rök mannlífs og til-
veru. En hvernig má þessi vakandi
manns draumur varðveitast í skrölti
götunnar, innan um menn, sem vaða
áfram og leita allt annarra gæða —
og ef þeir koma auga á drauminn,
vilja þeir hafa hann fyrir glerhund
eða postulínskú. Óskaddaður kemst
draumurinn ekki af, en lífi heldur
'hann, því að hann er bæði vopnaður
og verjaður. Þess mun hver maður
verða var, sem ætlar að fara ofan í
listamanninn með skóna á fótunum.
Sverð hans er kynleg, stundum nokk-
uð fjarskafengin rökvísi. Hvert manns-
barn kannast við hin höggvísu svör,
sem fram ganga af hans munni, eða
hefðu getað gert það. Við íslendingar
erum stundum sárir út af fornritahnupli
frændanna í Noregi — einu sinni tjáði
meistarinn mér, hvað ætti að segja
við þá: það var ekki langur lestur
og engin stóryrði, og hefði þó bugað
hvaða römmung sem var; ég vildi ég
myndi, hvað hann sagði, þá mundi ég
gera mig merkilegan. Annars skal ég
ekki fara að segja hér sögur af orðum
listamannsins, því sjá, standa þær ekki
í ,,Orð í tíma töluð“ og víða annars
staðar á prenti, að ég tali nú ekki um
allt það, sem aðeins gengur í munn-
mælum ? Ég get þó ekki stillt mig um
að minnast á vizkuna í svari hans, þeg-
ar bankinn vildi ekki framlengja víxil-
inn: ,,Hvenær hef ég neitað að fram-
lengja?“ sagði meistarinn undrandi,
en með umburðarlyndi. Já, hvað yrði
úr bönkunum, ef við hættum að fram-
lengja og greiddum allt upp ? En
þessa hættu skildu bankarnir ekki þá.
Listamaðurinn er kunnur að því að