Helgafell - 01.10.1946, Qupperneq 145

BÓKMENNTIR
327
Uppstigning
SigurSur Nordal: UPPSTIGNING.
Helgafell, Reykjavík 1946. 176 bls.
Verð: Kr. 28,00 (ób.)
„Ég er ekki skáld og á ekki á hættu að
hrapa niður af neinum tignartróni," segir
Sigurður Nordal að leikslokum Ufpstigning-
ar. Lítillæti fer hverjum manni að vísu vel,
en þó hygg ég, að Nordal hafi hér gert of
lítið úr skáldgáfu sinni. Því að það dylst
engum, sem hefur fylgzt með ritstörfum
hans, að skáldskapardísin hefur setið honum
ekki allfjarri, jafnvel heldur ekki þá, er vís-
indin úthýstu henni með ráðríki sínu. Fræði-
mennskan hefur ekki getað dulið listamanns-
geð Sigurðar Nordal, og þótt mér sé ckkert
um það kunnugt persónulega, þá hef ég
jafnan haft grun um, að skyldur fræðimanns-
ins og þrá skáldsins hafí á stundum tekizt
allfast á í honum. Ég minnist þess, að
þegar Sigurður Nordal gaf út Fornar ástir
fyrir mörgum árum, taldi hann þessar smá-
sögur sínar til gamalla synda. Ég hygg, að
íslendingar mundu ekki geta fyrirgefið hon-
um, ef hann hefði látið þær æskusyndir ó-
drýgðar.
Þótt Sigurður Nordal hafi fengizt við skáld-
skap bæði í ljóðum og lausu máli, mun
þetta vera í fyrsta skipti, sem hann leggur
hönd á hina gömlu og göfugu list leikrita-
gerðarinnar. Uppstigning fer fram í smá-
bæjarholu úti á landi.enda andar hinu muggu-
lega andrúmslofti próvinsunnar af hverri
blaðsíðu leikritsins. Hetjan í leikritinu er
séra Helgi, prestur, sem komizt hefur í em-
bættið fyrir atbeina „töntu“ sinnar, frú Skaga-
lín, og Davíðsens konsúls, er ætlar sér að
nota klerkinn sem peð í valdatafli sínu um
yfirráðin í bænum. Helztu andlegu svipt-
ingarnar, sem um er að ræða í bænum, fara
fram í altaristöflunefnd kvenfélagsins, þar
sem hnippingarnar eru milli lífsþreyttrar
læknisfrúar og kennslukonu bæjarins, en
presturinn ber sáttarorð á milli svo sem góð-
um sálusorgara sæmir. Klerkur er þó ekki
allur þar sem hann er séður. Frá æsku hefur
hann dreymt stóra skálddrauma og hefur
hugsað sér að semja rómaninn mikla í hjá-
verkum prestsembættisins, en tanta Skagalín
og Davídsen konsúll hugsa sitt um það,
hvernig eigi að temja prestinn og pússa hann
saman við Dúllu konsúlsdóttur. Ekki hvessir
þó í altaristöflunefndinni fyrr en Jóhanna,
gömul vinkona prestsins, sem þekkir skáld-
drauma hans, kemur með fyrsta skipi frá
Norðurlöndum eftir að stríðinu lýkur. Frú
Skagalín verður órótt við komu þessarar
stúlku, sem virðist nokkuð frí af sér og hef-
ur hlotið eldskírn mikillar lífsreynslu á her-
námsárunum. Jóhönnu virðist hún eiga nokk-
ur reikningsskil eftir við séra Helga, síðan
þau voru saman í Osló fyrir 5 árum, heim-
sækir hann um miðja nótt til að vita, hver
mannsbragur er í honum, en verður fyrir
vonbrigðum, er hún kemst að raun um, hver
gunga hann er gagnvart umhverfi sínu.
Hann er aðeins hetja í hugsun sinni, en
Jóhanna er eins og hið kröfuharða líf sjálft
— hún heimtar atliöfn. Hún segir honum
afdráttarlaust, að bókin hans verði aldrei
skrifuð, ef hún sé ekki óhugsanleg, þá sé
hún óframkvæmanleg. Séra Helgi játar Jó-
hönnu ást sína, en áður en til stórtíðinda
dregur, tekur verndarengill prestsdómsins,
tanta Skagalín, í taumana.
I þriðja þætti herðir smábærinn fastar að
séra Helga, og þótt hann sprikli nokkuð á
önglinum og játi nú læknisfrúnni, Herdísi,
ást sína, þá er þó sýnt, í lok þessa þáttar,
að þorpið — tanta Skagalín og konsúllinn
— munu sigra. En áður en sá sigur er full-
unninn gerir séra Helgi höfundinum, leik-
hússtjóranum og þorpinu þann grikk, að
hlaupast á brott úr leiknum. Hann flýr upp
í frelsið á Arnarfelli, flýr flatneskjuna, og
leikur nú upp á eigin spítur hinn óbundna
frjálsa mann, enda þótt hann hafi sýnilega
kvænzt Dúllu á milli þátta. Þangað er hann
sóttur heim af hinni dramatísku yfirherstjórn
og þorpinu, og að leikslokum er séra Helgi
kominn að þeim ákvörðunarstað, sem þorpið
og Hæstvirtur höfundur hafa ætlað honum:
hann gengur í bandi við hlið Dúllu konu
sinnar til kirkju til að flytja þar vígsluræð-
una yfir hinni nýju altaristöflu.
Leikrit Nordals er fyrir marga hluta sakir
merkilegt og athyglisvert — það langmerkasta,
sem skrjfað hefur verið í þessari grein hér
á landi hin síðari ár, og er raunar með því
ekki mikið sagt, svo lágt hefur risið verið á
leikritagerð fslendinga. Allar persónumar eru
skýrar og lifandi, með sterkum einstaklings-
blæ. Smábærinn rís upp í sterkum dráttum