Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Page 16

JACQUES LE GOFF
borgimar í Frakklandi.'’ Þessar borgir voru nægilega öflugar og ríkar til
að geta staðið við hbð klerkanna og aðalsmannanna sem sérstök „stétt“ í
konungsríkinu. Sérstakt samband var milli þessara borga og konungsins,
en hann fékk hjá þeim bæði hernaðarlegan og fjárhagslegan stuðning og
leitaðist ýmist við að virða sérstök réttindi þeirra eða leggja þær midir
sig. Bæði hugtakið og borgimar sem um ræðir verða áberandi frá og með
13. öld en hætta að skipta máli frá og með byrjun þeirrar 18.
Er nokkurs staðar að sjá í öllu þessu hin miklu þáttaskil endurreisnar-
innar?
Þvert á móti era varanlegar formgerðir sem liggja til grandvallar vest-
rænum samfélögum frá 4. öld til 19. aldar sem gera okkur kleift að sjá
samhengi þessara fimmtán alda.
Karl Marx bjó til túlkunarramma sem styðjast má tdð þegar hann tal-
aði um framleiðsluhátt lénsskipulagsins. An þess að fara út í smáatriði,
verður að viðurkenna gagnsemi þessa hugtaks því það tengir tæknistig
við hagkerfi og við félagsgerð. Þessi framleiðsluháttur einkennist af
ójöfnuði í samningnum milli höfðingja og þeirra sem halda honum uppi
(fyrst og fremst bænda). Meginhluti hrðisaukans fer í greiðslur til léns-
herrans og lítill vöxtur er í kerfinu sem miðar fyrst og fremst að því að
viðhalda sjálfu sér. Samkvæmt þessu era miðaldirnar nánast samheiti
lénsskipulagsins og teygja sig frá lokum fornaldar með sínum þrælabú-
skap til nýaldar og kapítalismans. Þetta era hinar löngu miðaldir sem
stóðu ffá lokum Rómarveldis fram til iðnbyltingarinnar.
En þetta tímaskeið var líka mótað af ríkjandi hugmyndafræði sem var
hvorki bein endurspeglun efnislegrar undirbyggingar né hugmjmdalegt
hreyfiafl sögu tímabilsins, heldur einn meginþáttur í þvd hvernig samfé-
lagið virkaði á þessu skeiði. A hintun löngu miðöldum drottnaði kristni
bæði sem trú og hugmyndafræði. Samband kristindómsins við heim léns-
herranna var afar flóktið því trúin gagnrýndi lénsskipulagið og réttlætti
það um leið. Þetta þýðir auðvitað ekki að kristnin sé dauð eða í andar-
slitrunum núna, heldur að hún hefur ekki sömu yfirburðastöðu í samfé-
lögum samtíma okkar og hún hafði frá 4. öld til 19. aldar. Hún hefur
glatað þeirri hugmyndafræðilegu einokun sem hún hafði allt þetta skeið.
Því er ómögulegt að rannsaka miðaldir af viti án þess að taka sem mest
s Bernard Chevalier, Les Bonnes villes de France du XlVe au XVIe siécle, París: Aubier
1982 -þýS.