Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Side 69

TTLBRIGÐIUM NJÁLU
Olafssonar um Gunnar Hámundarson sem ort er um 1300 og því ekki
ort af persónu sögunnar og ekki hluti af ffásögninni eins og við væntum
yfirleitt í Islendingasögum. Þetta eru vísbendingar um breytta afstöðu til
hlutverks vísna í sögunum á 14. öld sem hugsanlega má tengja við hina
fræðilegu afstöðu til kveðskapar á sama tíma.
Vísur í Islendingasögum er eðlilegt að túlka í ljósi þeirrar latnesku
klassísku skýringarhefðar sem kerrnd var í skólum í námsgreininni
grammatica og Ólafur Þórðarson íslenskaði í Þriðju málfræðiritgerðinni.
Vísur í sagnaritum opna lausamálstextann og hleypa irm í hann nýjum
hugmyndum, myndmáli og tvíræðni. Skáldskaparmál verður að greina
og afhjúpa, og þannig geta vísumar hreyft við skilningi okkar á lausamál-
inu. Við skulum skoða nokkur dæmi þar sem leikur vísnanna að orðalagi
í lausamáli Islendingasagna kemur í ljós en þau dæmi vekja upp spurn-
ingu um hvort bókmenntaleg túlkun á Njáhi eigi sér stað í sögunni sjálfri.
4
I forleik Njálu, fyrstu átján köflunum, eru þrjár konur í aðalhlutverki:
Urmur Marðardóttir, Gunnhildur drottning og Hallgerður Höskulds-
dóttir. Sagt er ffá hjónabandi Unnar og Hrúts Herjólfssonar sem er
dauðadæmt sökum ósanninda Hrúts sem leiddu til áhrínsorða Gunnhild-
ar. Einnig er sagt frá ógæfusömum hjónaböndum Hallgerðar, frænku
Hrúts. I Reykjabók og Kálfalækjarbók er vitnað í þrjár vísur efdr Unni
þegar hún ræðir við föður sinn í annarri ferð sinni til þings.26 Vísumar
era í meginmáh sögunnar í Reykjabók og Kálfalækjarbók, en þær em
ekki í Gráskmnu, sem er rituð um Kkt leyti og Reykjabók. Upphaf
Möðravullabókar er skert á þessum stað. Munurinn á Reykjabók og
Kálfalækjarbók annars vegar og Gráskinnu hins vegar birtist í aukavísun-
um og orðalagshkindi við lausamálið eru feitletruð í tilvitnununum:2
menn utan tfma sagnanna svo að vísa Þormóðar rýfur tímamörkin, rétt eins og vís-
ur úr kvæðinu Búadrápu efrir Þorkel Gíslason brjóta reglur um hlutlægni skáldanna
í Oláfs sögu Trygguasonar enni mestu.
26 Brennu-Njáls saga, bls. 24. Hér eftir verður vísað ril útgáfunnar með blaðsíðutali í
meginmáli.
Texrinn er færður til samræmdrar stafsetningar fomrar í báðum dálkunum. Vmað
er í útgáfú Einars Ól. Sveinssonar en textinn einnig borinn saman við útgáfu Sveins
Yngva Egilssonar á Reykjabók.
67