Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Blaðsíða 76

GUÐRUN NORDAL
ortu þær sjálfir eða þáðu úr umhverfi sínu) þá eru vísurnar beinlínis ort-
ar inn í ákveðið samhengi. Þær breyta lausamálstextanum og hleypa inn
í hann margræðni skáldskaparmálsins og hrynjandi bragsins. Ef þær
tilheyrðu sögunni ffá öndverðu væri það sama upp á teningnum. Vísur
Gunnars og Skarphéðins í fyrri hluta Njáls sögu gegna einmitt slíku hlut-
verki í sögunni, og breyta bæði textanum og þeirri mjmd sem birtist af
skáldunum í sögunni. Gunnar er ekki aðeins brúðan í höndum Njáls
heldur umbreytist hann í skáld með eigin rödd í leikritinu, sem gerir at-
hugasemd við menn og þá atburði sem hann lendir í. Margar helstu
hetjur Islendingasagna eru um leið skáld og skáldskapurinn gerir hetju-
skap þeirra áhrifameiri með því að þær tjá með eigin orðum hug sinn.
Með því að leiða Gunnar og Skarphéðin í hóp þeirra verður myndin af
þeim í Njálu flóknari og margbreytilegri. Vísurnar opna nýja túlkun á
Gunnari og hugsanlegt er að ritarar handritanna endurspegli vilja áheyr-
enda til að skerpa myndina af Gunnari í sögunni og gera hann að afdrátt-
arlausari hetju en hann birtist í þeim handritum sögunnar sem ekki
geyma vísur hans.
4
Dróttkvæðar vísur eru ekki eins og hver önnur tilsvör í íslendingasögum,
heldur vekja þær í senn upp sögulegar, menningarlegar og bókmennta-
legar tengingar fyrir áheyrendur á fjórtándu öld þegar dróttkvæður kveð-
skapur var enn lifandi í samfélaginu. Aheyrendur nema vísuna og túlka
og þar með er athyglin dregin að skáldinu, þeirri persónu sem klæðir
hugsun sína í skáldlegan og margræðan búning hins bundna máls. Auka-
vísurnar eru líklega smíðaðar á þrettándu öld, og hugsanlega eftir að sag-
an varð til, og af þeirri ástæðu hafa þær verið álitnar ómerkilegri en þær
vísur sem eru í öllum handritum Njáhi og taldar eru eldri en sagan. Ald-
ursgreiningin á aukavísunum skiptir þó minna máh en sú staðreynd að
flestar þeirra er að finna í elstu handritum sögunnar og þar með hafa þær
mikilvægu hlutverki að gegna fyrir stóran hóp áheyrenda.
Ef aukavísunum 30 er fylgt eftir í sögunni er ljóst að þær varða helstu
atburði í fyrri hluta Njálu, sem er stundum kölluð *Gunnars sagaA Vís-
35 Sjá t.d. Lars Lönnroth, Njáls saga: A C?-itical Ivtroductiori, Berkeley, Los Angeles,
London: University of California Press, 1976, bls. 23-8.
74