Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Side 87

HLUTVERK RÍMNA í ÍSLENSKU SAMFÉLAGI
nema mjög auðugra marrna að eignast þær og þá er vert að huga að því
hvort þær hafa verið ætlaðar tdl einkanota og þá hvers konar nota. Eg
mun hér aðaUega beina athyghnni að einni þessara bóka, Staðarhólsbók,
AM 604 4to, og freista þess að ráða í hvort hókinni hafi meðfram verið
ætlað annað hlutverk en að varðveita rímumar.
í handritinu eru nú alls 3 3 rímnaflokkar en úr handritinu hafa glatast
nokkur blöð. Bjöm Karel Þórólfsson telur að rímur bókarinnar séu mis-
gamlar, sumar fomar en aðrar nýlega ortar þegar bókin var skrifuð. Ekki
er að sjá að niðurröðun rímnanna í Staðarhólsbók fylgi ákveðinni reglu;
þar komi fram ákveðin röð sem geti gagnast við að ákvarða hverjum bók-
in var ætluð í öndverðu. Hún hefst á Filipórímum - sem reyndar era kall-
aðar Krítar þdttur í lok þeirra - og fjalla um riddarann Filipó og mann-
raunir hans, hvemig hann að lyktum eignast mey og ríki. Ríman hefst á
örstuttum mansöng (2 erindi) - þar sem áheyrendur em ávarpaðir, kall-
aðir þjóð, en boðskapur rímunnar er dreginn saman í fjórar línur:
Söguna ætla eg seggjum tjá
setjist menn niðr og hlýði,
hversu að elskan margföld má
mektug sigra lýði.26
Athyglisvert er hér að skáldið vill segja sögu - hann ætlast til að meim
setjist niður og hlýði. Með öðmm orðum, hlutverk rímunnar er epískt;
hún á að segja sögu og menn eiga að njóta herrnar sitjandi. I lokaerindi
Filipórímna (þær em samtals sjö flokkar, 429 erindi) setur skáldið fram
þá ósk að hrós hans um konu Filipó riddara verði eign kvenna:
Færð er mærð um falda gátt;
fljóðin eignist kvæði.
Kalli allir Krítar þátt
kappar þetta fræði.2'
Þetta er að vísu venjulegt ritkhf í rímum en þarf ekki að vera alveg tilefri-
islaust fýrir því.
Næstu rímur í Staðarhólsbók em bæði ortar um norræna sem evr-
ópska kappa; á eftir sögu Filipó koma rímur um An bogsveigi, Heming
Asláksson, Konráð keisarason, Herburt, Reinald og Andra. Flestir em
26 Riddara-rímur (útg.), Theodor Wisén (STUAGNL IV), Lund: 1881, bls. 3.
: Sama rit, bls. 61.
85