Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Side 105

HUMANISTIA RAUÐASANDI
veruleika. Hann er eignaður Páli Jónssyni sem gæti verið Staðarhóls-
Páll, bróðir Magnúsar. Þá má og geta málsháttarins „Blind er eigin elska“
sem er einn þeirra sem merktir eru Magnúsi sjálfum. Draumþýðingarn-
ar eru allar í stuttu og hnitmiðuðu formi, eins og „Að sjá lamb geitartnn-
ar, það merkir huggun“ og „Að leiða konuna í svefni, það merkir skaða“
en hvergi er getið höfunda þeirra. Ekki er gerlegt að segja með vissu
hvort allir orðskviðimir séu frá Magnúsi komnir en á hinn bóginn er
ekkert sem mælir gegn því að hér hafi varðveist þó nokkrir orðskviðir
Adagnúsar og um leið draumþýðingar eftir hann. Þá er og rétt að geta tíu
stuttra spakmæla um Guð sem rituð eru á undan málsháttasafninu undir
fýrirsögninni „Þetta eru rím Magnúsar Jónssonar sem hann daglega tal-
aði af munni sér“. Dæmi um þessi spakmæh eru „Sá hefur sem Guð gef-
ur“ og „Guð gef bót, lukkan er ljót“. Allt þetta bregður upp skemmtilegri
mynd af víðu áhugasviði Magnúsar og hversu mjög hann setti traust sitt
á Guð í margbreytileka lífsins.
Heihæði Magnúsar hefur líklega einnig verið að finna víða í kveðskap
hans en einungis hluti hans virðist varðveittur. Lausavísur mun Magnús
Jónsson hafa ort en mestallt af því hefur líklega glatast. Varðveitt er hins
vegar átta erinda kvæði, sem Jón Þorkelsson kallaði „nokkurskonar
heimsádeilukvæði“, en það fjallar um ýmsa almenna lestd manna eins og
flærð, svik og öfund með mörgum tilvitnunum í Biblíuna, einkum Gamla
testamentið.10 Ráð höfundar um það hvernig best megi bregðast við
þessu ástandi er að gæta hófs. Það er ráðið sem ritningin kennir og lýkur
Magnús síðan kvæði sínu með því að hvetja lesendur til umhugsunar með
eftirfarandi orðum: „menn í sýslu minni / megið þér kvæðið nú / geyma
í góðri trú“.
Magnús Jónsson samdi einnig sálma en þó er aðeins einn sem telja má
með vissu að sé eftir hann.11 Sá er 18 vers og var hann fýrst prentaður í
sálmabók Guðbrands Þorlákssonar 1589 og síðan endurprentaður að
minnsta kosti fimm sinnum næstu 150 árin. Sálminn telur Páll Eggert
Olason einn hinna snjöllustu sem til eru frá þessum tímum og nálega
ógallaðan að rími.12 Fyrirsögn sálmsins er: „Ein iðranar játning uppá þau
10 Jón Þorkelsson, Saga Magnúsar pníða, bls. 104. Jón Þorkelsson, Om Digtningen pd
Island i det 15. og 16. Arhundrede, Kaupmannahöfh: Andr. Fred. Host & Sons For-
lag, 1888, bls. 379-380.
11 Jón Þorkelsson, Saga Magmísar príiða, bls. 104.
12 Páll Eggert Olason, Upptök sálma og sálmalaga í lútherskum sið á íslandi, Reykjavík:
[Háskóh íslands], 1924, bls. 161.