Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Qupperneq 115

UM ALDIR ALDA
Hvaö er veraldarsaga?
Það fylgir því nokkur vandi að afmarka hin ólíku form sagnaritunar á
miðöldum.5 Menn geta e.t.v. orðið sammála um að annálar séu einkum
stuttar minnisgreinar settar við ártöl í tímaröð en í sagnaritum (lat. hi-
storiaé) sé aftur á móti fremur leitast við að þalla um orsakir atburða og
þær manneskjur sem hlut áttu að þeim. Margbreytileiki þeirra verka sem
varðveist hafa gerir sagnfræðingum þó erfitt um vik að hemja þau innan
skilgreininga og veraldarsögur eru þar engin undantekning. Þær eru allt
frá því að vera lítdð meira en upptalning valdamanna og ríkisára þeirra yf-
ir í að spanna alls kyns náttúru- og landafræði ásamt söguþáttum af
merkum einstaklingum. Veraldarsögur eru þó taldar hafa ákveðin ein-
kenni sem greina þær frá öðrum tegundum sagnarita og þýski sagnfræð-
ingurinn Hans-Werner Goetz hefur gert einna skýrasta grein fyrir:
Þema [veraldarsögunnar] er saga veraldarinnar eins og hún
leggur sig, frá upphafi heimsins (sköpuninni), eða að minnsta
kosti frá Krists burði, til samtíðar höfundarins [...] og stundum
[...] lengra fram í tímann; hún spannar því annaðhvort hina sex
(eða sjö) heimsaldra eða einungis þann sjötta. Rammi hennar
er hjálpræðissagan eins og sést af því að hún á sér guðlegar for-
sendur og einkennist af skiptingu í heimsaldra (aetates) og kon-
ungsveldi ('regna), týpólógískum samanburði, línulegri sýn á
söguna sem afrnarkað tímaskeið og viðleitni til að firma samtíð
höfundar stað í hjálpræðisverki Guðs. Sem sagnfræði einkenn-
ist hún af áherslu á tímatal, og fjallar yfirleitt ffernur um hðna
tíð en samtímann enda þótt finna megi mörg dæmi um verk
sem skríða yfir slík mörk eða sýna um sumt önnur einkenni.6
5 Um skilgreiningar sagnarita á miðöldum sjá t.d. Bemard Guenée, „Histoires, anna-
les, chroniques. Essai sur les genres historiques au Moyen Age“, Annales 28 (1973),
bls. 997-1016 og Franz-Josef Schmale, Funktion und Formen mittelalterlicher
Geschichtsschreibung, Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1993, bls.
105-123.
6 Its theme is universal history as a whole, from the beginning of the world (the
creatdon) or at least the incamation of Christ tmtil the times of its author ... and
sometimes ... even beyond, thus containing either the six (or seven) ages of the
world or just the sixth age. It is characterized by its context within the history of sal-
vation, manifested in the divine background, the division into ages (aetates) and
kingdoms (regna), typological comparisons, a linear conception of history as a