Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Side 118

SVANHLLDUR ÓSKARSDÓTTIR
ar sögu sína á þjóðflutningatímanum þegar Rómaveldi stóð ógn af fram-
sókn Vestgota og Vandala, og leggur áherslu á að vagga kristindómsins
sé innan rómverska keisaradæmisins. Kristur var í heiminn borinn á dög-
um Agústusar keisara og þaðan í frá verða örlög Guðsríkis á jörð sam-
tvinnuð örlögum keisaradæmisins og Rómaveldi nokkurs konar gullöld
með því að Frelsarinn er þá fæddur.11 Orosius hóf samningu verksins að
undirlagi Agústínusar kirkjuföður sem taldi þörf á að skrásetja það and-
streymi sem kristnir menn hefðu mætt í tímans rás og sem rekja mætti til
synda þeirra sjálfra og óguðlegs lífernis. En Orosius sótti ekki síður inn-
blástur í króniku Evsebiusar/Hierónýmusar og hann gerði meira en leiða
jafht helga menn sem heiðna fram á leiksvið sögunnar, hann reyndi líka
að draga upp sviðið sjálft. Veraldarsögu hans fylgir yfirlit um landaskip-
an í heiminum sem ætlað var að auðvelda lesanda að setja sér atburði sög-
unnar fyrir hugskotssjónir.12 Landalýsingar urðu síðan tíðir fylgifiskar
veraldarsagna og sum glæstustu heimskort (?nappae mundi) miðalda er
einmitt að finna í handritum verka af veraldarsögulegum toga.13
Það má því segja að með verkum Sulpiciusar og Orosiusar séu þegar
komin fram tvö veigamikil einkenni veraldarsagna: landfræðilegur inn-
gangur og sú niðurskipan efnis sem tekur mið af kenningunni um kon-
ungsríkin. En það varð til önnur aðferð við að skipa heimssögunni niður
í tímabil og hún varð ekki síður vinsæl hjá veraldarsöguriturum, mest
fyrir atbeina Agústínusar. Agústínus skrifaði ekki eiginlega veraldarsögu
en í útleggingu sinni á 1. Mósebók túlkaði hann sköpunarsöguna sem
lykil að heimssögunni þar sem hinir sex dagar sköpunarverksins samsvara
sex heimsöldrum, aetates mundi, sem aftur samsvara æviskeiðum rnanns-
ins. Að þessum sex öldrum liðnum tekur við hinn sjöundi sem samsvar-
ar sjöunda deginum, hvíldardeginum. I túlkun Agústínusar stóð fyrsti
heimsaldur frá Adam til Nóa, annar frá Nóa til Abrahams, þriðji ffá
11 Agústus sat á friðarstóli og um hans daga ríkti Fróðafiriður á Norðurlöndum, sbr.
Sverrir Jakobsson, ViS ogveröldm. Heivismynd lslendinga 1100-1400, Reykjavík: Há-
skólaútgáfan 2005, bls. 118-120.
12 Michael I. Allen, „Universal history 300-1000“, bls. 26-29.
13 Hér má nefna Corpus Christi ms. 66 í Cambridge en þar fer glæsilegt heimskort á
undan bnago mundi eftir Honorius Augustodunensis og myndarlegt heimskort hef-
ur verið í Resensbók (Membrana Reseniana nr. 6), íslensku alfræðihandriti frá 13.
öld sem brann í Kaupmannahöfn árið 1728 og vikið verður að hér síðar. Sjá einnig
Rudolf Simek, Altnordiscke Kosmograpbie. Studien und Quellen zu Weltbild und Welt-
beschreibung in Norvtegen und Island vom 12. bis zum 14. Jahrhundert. Berlin/New
York: Walter de Gruyter 1990, bls. 60-62.
i ió