Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Page 126

SVANHILDUR ÓSKARSDÓTTIR
Aldartölur hafa því að Ifkindum verið velþekkt gögn á fyrstu skólasetr-
um landsins í Odda, Haukadal og Skálholti og þess var ekki langt að bíða
að Islendingar gerðu atrennu að viðameiri veraldarsöguritun en um það
vitnar Veraldar saga svo nefhd. Elsta handrit hennar (raunar aðeins brot)
sem varðveitt er, AM 655 VII 4to, er tahð skrifað um 1200, og athugun
á stafsetningu þess bendir til þess að þar gæti áhrifa frá stafsetningartil-
lögum Fyrsta málfræðingsins. Sú vimeskja, ásamt því að Gissur Hallsson
skuh vera nefndur í verkinu, er talin benda til þess að Veraldar saga hafi
verið sett saman í Skálholti eða nágrenni þess og hún er því runnin úr
sama jarðvegi og verk Ara.341 henrú er mannkynssagan rakin frá sköpun-
inni og fram á daga Friðriks Barbarossa; verkinu lýkur á upptalningu
þýskra keisara og þar segir að lokum: „En nú er Friðrekr“. Þar með
hlýtur sú gerð verksins sem varðveitt er að vera færð í letur fyrir dauða
hans árið 1190.
Veraldar sögu er skipt niður í sex heimsaldra að fyrirmynd Agústínusar
og þráður sögunnar er ofinn gegnum ríkishöfðingja. I umfjöllun um
fyrstu fjóra heimsaldrana fer mest fyrir biblíuefni og þar eru höfðingjarn-
ir leiðtogar Gyðinga. Með fimmta heimsaldri víkkar sviðið, Gyðingar
eru herleiddir í Babýlon og þar segir því frá Persakonungum, en síðar Al-
exander mikla, Trójustríðinu og upphafi Rómaveldis. I sjötta heimsaldri
er fylgst með Rómarkeisurum allt til Karlunga og keisara Heilaga róm-
verska keisaradæmisins. Inn í frásögnina er svo skotið ýmsum ffóðleiks-
molum um forsprakka kristindómsins, píslarvotta og páfa, og kirkjusögu-
lega atburði. Veraldar saga einkennist af því að þar er lögð áhersla á að
rekja atburði í réttri tímaröð og stilla persónur og atburði af miðað við
tímatal. Evsebius hafði reiknað tímatalið út frá Abraham ættföður Gyð-
inga, eins og áður var nefnt, og gert ráð fyrir að fyrstu fiinm heimsaldr-
arnir spönnuðu 5199 ár, þá áratölu tók Isidór upp og henni er fylgt í Ver-
aldar sögu. A framvindu tímans er reglulega minnt með því að tiltaka
hversu lengi hinn og þessi lifði, hversu lengi þjóðhöfðingjar ríktu og
hversu mörg ár hver heimsaldur spanni.
Handritum verksins má skipta í þrjár gerðir. Elsta brotið er talið skrif-
að um 1200, eins og fyrr segir, stuttu eftir að Veraldar saga var fyrst færð
í letur. I nokkrum aðalhandrimnum fylgja textanum póstar um kirkju-
þing (Fjögur stórþing) og stigveldi kirkjunnar (Um kennimannsskap)
34 Veraldar saga, bls. liii-liv.
124