Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Síða 131

UM ALDIR ALDA
Eins og áður sagði virðast skrifarar Reynistaðarbókar hafa nýtt sér fyr-
irliggjandi fróðleik við samningu veraldarsögunnar og flest af því sem
þeir tóku upp í rit sitt má finna í öðrum bókum, stundum í talsvert öðru
samhengi. Frásögn Rb af komu Andkrists og dómsdegi er til að mynda
fengin úr Tveggja postula sögu Jóns og Jakobs45 og landalýsingin í upphafi
bókarinnar sett saman úr nokkrum bútum sem gætu hafa komið héðan
og þaðan. Sumt af því efni á Reynistaðarbók sameiginlegt með lítilli bók
sem sett var saman um svipað leytd af klerkinum Olafi Ormssyni á Geir-
röðareyri á Skógarströnd. Af efninu að dæma hefur hún getað verið eins
konar handbók Ólafs. Hún geymir ýmsan ffóðleik sem tengist lækning-
um, landafræði og messuhaldi og kirkjusögu. Þar eru heimsaldrar í
knöppu formi (aldartala) sem rekja söguna fram að sjötta heimsaldri en
um leið lætur ritari þess getið að „þá er þetta var skrifað var liðið frá
hingaðburðinum MCCCLXXXVII vetur“.46 í bók Ólafs er ekki gerð til-
raun til þess að mynda hið stóra hjálpræðissögulega samhengi sem sjá má
í Reynistaðarbók heldur er aldartalan felld inn í alfræðisamhengi og
myndi því falla undir þriðju skilgreiningu van den Brincken, imago mundi
(sjá bls. 121).
Veraldarsaga og annálaritun
Af því sem nú hefur verið rakið má sjá að íslenskir sagnaritarar umgeng-
ust veraldarsögulegt efni á svipaðan hátt og gerðist í Englandi og á meg-
inlandinu og hér urðu til verk sem má fella að þremur megintegundum
veraldarsagna. En hér er gott að staldra við og minna enn á að veraldar-
sögulegt efni var endurunnið í sífellu og tók á sig nýjar myndir - þetta á
bæði við um latínurit og veraldarsögur á þjóðtungum. Ekki var nóg með
að eldri verk væru skrifuð upp og prjónað við þau í tímaröð heldur var
efni úr þeim nýtt sem stofh í annars konar rit sem skrifað var handa
nýjum tíma og öðrum notendum. Veraldar saga hin forna entist þannig
Islendingum vel því hún var skrifuð upp fleirum sinnum, allt ffam um
1700 og efni úr henni rataði einnig inn í önnur rit.
Islenskir annálar eru Eka til vitnis um þessa endurvinnslu. Til dæmis
hefur verið sýnt hvernig efui úr heimsöldrum Ólafs Ormssonar gengur
45 Svanhildur Óskarsdóttir, „Dómsdagslýsing í AM 764 4to“, Opuscula X (1996), bls.
186-193.
46 Alfrœði íslenzk I, útg. Kr. Kálund (STUAGNL 37), Kabenhavn 1908, bls. 54.
I29