Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Page 139
MIÐALDIR UR LOFTI - INNGANGUR
rétt utan við þá. Til era einnig ferhyrnd gerði. Á mörgum þessara staða
vora beitarhús höfð á síðari öldum, og má marka ungan aldur þeirra af
því að erm er talsverður grasvöxtur í kringum beitarhúsatættumar.
Gerði án tófta. Mest er um lítil femingslaga gerði, um
20x20 m, oftast nálægt bæ og gjaman í halla. Eitt best
varðveitta gerðið af þessu tagi er að Narfastöðum. Sum
þessara gerða hggja utan í öðram garðlögum. Onnur gerði
era yfirleitt stærri og óregltdegri.
Smágerði
Tóftir án garðlaga. Sums staðar finnast tóftaþyrpingar sem ekki era í
neinum sjáanlegum tengslum við garðlög, en virðast þó hafa verið býli.
Eins eru stakar tóftir hér og þar.
Stórbýli með garði. Sums staðar sjást miklar tófdr og
víðfeðm garðlög allt um kring, oft ferhymd. Allt yf-
irbragð bendir til stórbýlis, og stundum er kirkju-
garður þar einnig. Hofstaðir og Brettingsstaðir era Stórbýli (með garði)
dæmi um slík býh.
Þingstaðir. Þrír þingstaðir era vel varðveittir í Suð-
ur-Þingeyjarsýslu. Þeir era í Leiðamesi við Fnjóská
og í Þingey og Skuldaþingsey í Skjálfandafljóti.
Hhnir tveir síðastnefiidu hafa verið ljósmyndaðir úr Þingstaður
lofti og era geróhkir. I Skuldaþingsey er þyrping 30 tófta, sem flestum
svipar saman og hafa nokkurn veginn sömu stefnu. Þar sjást engin garð-
lög eða aðrar vísbendingar um búskap. I Þingey sjást greinileg ummerki
um búskap, enda var búið þar á 19. öld. Meintar búðatófrir era þar sam-
fastar, líkt og raðhús, og gerólíkar tóftunum í Skuldaþingsey. Furðu litl-
ar heimildir era til um þinghald í Þingey og alls engar um Skuldaþings-
ey og Leiðames.
Ofangreind flokkun er ekki tæmandi og áframhaldandi rannsókmr mtrnu
án efa leiða í ljós, að gera má greinarmun á ýmsum minjum, sem hér era
settar undir einn hatt.
Itarlegar fornleifarannsóknir undanfarin ár hafa gefið merkar
upplýsingar um byggðaþróun í Suður-Þingeyjarsýslu, en mikið verk er
óunnið á þessu sviði og möguleikarnir óþrjótandi. Fornleifastofnun Is-
07