Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Page 172

ORRIVESTEINSSON
syn á að krvfja hugvísindalega aðferðafræði - þó ekki væri nema til að
auka sjálfstraust hugvísindamanna en líka til að skilja betur h\ur skórinn
kreppir.
Ég held ratmar að gæði íslenskra hugvdsinda, og miðaldafræða þar á
meðal, séu afar mikil og myndi ekki vera að ræða þetta neitt hér nema
vegna þeirrar villu sem slæðst hefur inn í fræðin að það sé í lagi að telja
Snorra Sturluson höfund Egils sögu - en á þvu byggir annars frábær bók
Torfa Tulinius.
Það er tilgáta að Snorri hafi samið Egils sögu. Rökin fyrir þeirri tdlgátu
eru skýr, en ekki afgerandi. Hann gætd auðveldlega ekki verið höfundur
Egils sögu. Þess vegna er ekki hægt að byggja á tilgátunni sem forsendu
fyrir frekari rannsóknum. Það er nú eiginlega bara svo einfalt og ættd að
vera óþarfi að segja meira um það. Hins vegar hafa menn sannfært sig um
réttmæti tdlgátunnar með khfun: nógu margir virðulegir fræðimenn hafa
étdð það nógu oft upp hver efidr öðrum að Snorri hafi skrifað Egils sögu
tdl að menn fara að hafa tdlgátuna fyrir satt. Þannig virkar það hins vegar
ekki í vísindunum: þau byggja ekki á lýðræði heldur á rökræðu. Og í
þessu tdlfelli eru rökin ekki nógu sterk - tdlgátan flýtur meira á þrá en
rökum.
Ég held raunar að Torfi hafi gert okkur hinum mikið gagn með þ\d að
fara út á hina aðferðafræðilegu bjargbrún með rannsókn sína. Þótt hann
skilgreini það ekki þannig sjálfur þá má líta á rannsókn hans sem tdlraun
til að prófa tdlgátuna. Ef dæmið Snorri + Egla = snarbættur sldlningur á
Snorra, Eglu og samfélagi 13. aldar, þá hefði tilgátan orðið ómótstæði-
leg, sem hefði aftur réttlætt að byggja á henni við frekari rannsóknir. Svo
er hins vegar ekki, niðurstaða Torfa um að Snorri Sturluson hafi verið í
öngum sínum er heldur kollhúfuleg einhvem veginn. Hún sýnir að nn'nu
viti að dæmið gengur ekki upp, það er í öngstræti og engin ástæða fi,TÍr
fjölda fræðimarma að staðnæmast þar. Ég geri ekki ráð íyrir að allir séu
sammála mér en ég bendi á þetta hér af því að tilgátuna um að Snorri sé
höfundur Egils sögu þarf að ræða á aðferðaffæðilegum forsendum. Hún
kallar á umræðu og að við gerum skýrari greinarmun á tilgátum og þ\d
sem við höfum fyrir satt.
Skemmtun. Það er útbreiddur misskilningur að vísindi séu leiðinleg og
óskiljanleg, og að þau séu þeim mun betri sem þau era leiðinlegri og
óskiljanlegri. Það er líka útbreiddm misskilningur að skemmtun sé
170