Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Side 175

SMA-SAGA
sem hefur ýmislegt til síns ágætis en er kenning engu að síður. Hún er
kenning sem aldrei hefur verið prófuð sem gerir aftur að verkum að þau
verk sem byggja á henni sem forsendu geta átt á hættu að úreldast undra-
fljótt um leið og kenningin fer að þykja vafasöm. Og þetta höfum við séð
gerast með dramatískum hætti í íslenskum ffæðum, t.d. með Islandssögii
Boga Melsteðs sem er vitsmunalegt þrekvirki en úreltist samt fullkom-
lega með bókfestukenningunni.
Islenskir miðaldafræðingar hafa um árabil dregið lærdóma af erlend-
nm miðaldafræðum og því fylgir um leið að þeir hafa í vaxandi mæh nýtt
sér kenningar erlendra fræðimanna. Þetta er þó yfirleitt gert með form-
legum hætti eins og í bók Torfa þar sem kenningar Bourdieus eru notað-
ar til að varpa ljósi á hegðun íslenskra höfðingja á miðöldum. Þar er þá á
ferðinni almenn kenning um eðh samfélaga sem síðan er notuð til að
skýra háttalag sem myndi að öðrum kosti ekki vera jafh skiljanlegt. Þetta
er mjög gagnlegt og það á líka við um aðferð Sverris sem byggir ekki á
neinni almennri kenningu heldur snýst um að kynna til sögunnar viðhorf
og kenningar ýmissa erlendra fræðimanna, sem yfirleitt byggjast á sér-
tækum rannsóknum þeirra. Hjá Sverri er þetta meira gert til upplýsing-
ar um einstök álitamál án þess að það hafi sýnilega afgerandi áhrif á
stefhu hans sjálfs eða ályktanir.
Af bókunum fjórum setur aðeins ein fram kenningu en það er rit
Torfa. Markmið hennar er beinlínis að færa rök fyrir því af hverju Snorri
Sturluson hefði átt að vera að því að skrifa Egils sögu, og hvað það seg-
ir okkur um hann og hana. Um þetta má svo deila á grundvelli bókarinn-
ar og svoleiðis á það að vera. Bók Sverris líður hins vegar mjög fýrir það
að hann hefur sjálfur enga kenningu eins og ég hef þegar kvartað yfir. Eg
kalla það ekki kenningu að halda því fram að Islendingar hafi haft heims-
mynd og að hún hafi verið skyld heimsmynd nágrannaþjóða okkar.
Margar stórsnjallar kenningar Sverris um einstök atriði (skýring hans á
því af hverju norrænir menn gátu ekki fundið Ameríku er til dæmis blátt
áfram unaðsleg þótt það sé líka dæmigert fyrir stíl Sverris að hann gerir
sér Ktinn mat úr henni) megna ekki að gefa rannsókn hans það vægi sem
hún með réttu ætti og þyrfti að fá. I þessu samhengi er doktorsritgerð
Steinunnar Kristjánsdóttur fomleifafræðings, The Awakening of Christi-
anity (2004), til fyrirmyndar: hún er með eina kenningu sem byggir á
ákveðnum forsendum og hefur ákveðnar afleiðingar og það dregur ekk-
ert úr gildi þess þó að kenningin sé að mínu viti auðhrakin. Það verkefni
173