Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Page 178

ORKIVESTEINSSON
ur sjálfum og engum öðrum. Lengst af hafa íslenskir fræðimenn leitað
þessa skilnings í einangrun, þ.e. ekki leitað samanburðarefhis annars
staðar frá og ekki látdð eftdr sér að skoða heimildir ffá öðrum löndmn
nema þær sem tengjast með mjög beinum hætti íslenskum athugunarefn-
um þeirra. Bælmr Helga og Gunnars eru gott dæmi nm hina klassísku
nálgun í þessu efni: Helgi er einmitt mjög áhugasamur um erlendar
tengingar í íslenskum miðaldatextum og leitar því oft fanga út iyrir land-
steinana, en markmið hans er engu að síður mjög þröngt: að skýra hina
íslensku texta, að skilja það sem í þeim stendur. Minna ber á útþránni hjá
Gunnari sem gengur út ffá því sem forsendu að stjómskipulag þjóðveld-
isins hafi ekki bara verið á eylandi heldur hafi beinlínis verið eyland í
stjómskipunarhafinu og finnm því htla þörf hjá sér til að svipast um eft-
ir samanburði eða skyldleika. Að vísu er hefðbundið í þessum fræðum að
líta til Noregs og það gerir Gunnar þegar hann fjallar um heimildir eins
og lög sem auðvelt er að bera saman. Meira nýjabrum er að því þegar
hann vitnar í norska mannfræðirannsókn þar sem samfélag í Vestur-Aff-
íku er notað til samanbmðar við norræn miðaldasamfélög. En þrátt fyr-
ir að sá samanburðm sé upplýsandi virkar hann þó meira eins og stað-
festing á einstæði íslensks samfélags. Gunnar rekm líka langan þráð til
útlanda í leit sinni að upprtma orðsins goði en rýrar efdrtekjm af því em
fyrir honum aftm staðfesting á einstæði íslenska kerfisins. Nútímalegri
nálgun er að finna hjá Torfa og Sverri. Islenskir bókmenntafræðingar
hafa þurft að horfast í augu við það nú í yfir 40 ár að það geti verið ffjótt
að skoða íslenskar miðaldabókmenntir í samhengi við evrópska bók-
menntasögu miðalda - og verk Torfa er enn eitt fagurt ritnið um að þetta
er rétt. Sagnfræðingar vom heldur seinni til að taka rið sér og þó að sýnt
hafi verið ffam á gagnsemi þess fyrir meira en 20 árum að bera íslenskt
samfélag saman rið önnur - yfirleitt fjarlæg - samfélög8 þá hefur enn
8 Bók Richards F. Thomasson, Iceland. Thefirst new society, Reykjavík: Iceland Review,
1980 mun vera fyrsta rilraunin í þessa átt, en á eftir komu m.a. Jesse Byock (Feud in
the lcelandic saga, Berkeley: University of California Press, 1982; Medieval Iceland.
Society, sagas and power, Berkeley: University of California Press 1988), Vrilliam I.
Miller (Bloodtaking and peacemaking. Feud, law and society in saga Iceland, Chicago:
University of Chicago Press, 1990) og greinasafnið Frovt sagas to society. Comparati-
ve approaches to early lceland, í ritstjórn Gísla Pálssonar (Enfield Lock: Hisarlik Press,
1992). Af íslenskum sagnfræðingum hafa Helgi Þorláksson ogjón Viðar Sigurðsson
helst orðið fyrit áhrifum af þessari nálgun, t.d. grein Helga „Hvað er blóðhefnd“ í
Sagnaþingi. Afmælisriti helguðu Jónasi Krisfa'nssyni sjötugum, Reykjavík: Hið íslenska
176