Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Síða 194
PREBEN MEUI.KNGRACiri' S0RENSEN
hennar, tíundu öld, sem endalok sem ruddu kristninni braut. Munurinn
á aðferðum þeirra er afdrifaríkari. Diiwel vill meina að Snorri hafi ekki
fyrst og fremst haft áhuga á að sýna sanna mynd af heiðni, heldur hafi
viljað eigna heiðninni mikilvæga kristna drætti til þess að gera hana
þannig að undanfara kristninnar.23 Gerd Wolfgang Weber sýnir að
Snorri hafi notað aðferðir kristinnar trúarbragðasögu til að túlka for-
kristin trúarleg fyrirbæri, en útilokar ekki þar með að hann geti hafa
reynt að gefa raunsanna mynd af hinu heiðna. Þegar Duwel tekur grein-
armuninn milh Snorra sem Geschichtsschreiber (sagnaritara) og sem
Geschichtserzcihler (sagnaþular) til athugunar, gengur hann á hefðbundinn
heimildarýninn hátt út frá því að á bak við textann sem segir frá sé að
finna æðri vísindalegan sannleik, sem miðaldasagnfræðingurirm hefur
raskað, ef svo má að orði komast, með því að mnsnúa honum í frásögn.24
Skilgreining Klaus Dúwel byggir líkt og aðgreiningin á milh heinúlda
og tdlgátu sem fjallað var um hér að ofan á þeirri ályktun að til sé sögu-
legur sannleikur handan tungumálsins og hugmyndaheims okkar sem
byggður er á hugtökum. Eins og ég hef reynt að sýna fram á er þessi
ályktun röng. Aðalspurningin snýst ekki um það hvort frásögn Snorra
um heiðinn sið sé áreiðanleg, sé hún metin út ífá frumreglunni um hmn
sögulega veruleika, heldur um það hvaða skoðanir, aðferðir og fyrir-
myndir hann notaði til túlkunar í lýsingu sinni. Þegar búið er að vinna úr
þessum spurningum, getum við íhugað hversu sennilegan við álítum
textann vera út frá okkar eigin sannleiksviðmiðum.
En hvemig hjálpa þessar hugleiðingar þeim sem sækist samt sem áður
eftír hinum sögulega sannleik á bak við textann og læmr sér ekki nægja
sannleika textans sjálfs? Ekki mikið, en þó eitthvað. Með betri vitneskju
um hvað það var sem miðaldasagnfræðingurinn vildi koma á framfæri
með verkum sínum, og um aðferðir hans og fyrirmyndir, erum við að
sjálfsögðu bemr í stakk búin að skilja hvernig hann meðhöndlaði heim-
ildir sínar. Það er þó enn mikilvægara að þegar athyglin beinist að text-
anum sem túlktm og ályktun en ekki sem meira eða minna ófullkominni
mynd af veruleikanum, getum við lært að með sagnfræðinni erum við að
vinna með sennileika en ekki sannleika og að sennileiki er ekki útilok-
andi, öfugt við sannleika.
23 Duwel, Das Opferfest, 120-21.
24 Diiwel, Das Opfafest, 135.
192