Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Page 201

HÁKON GÓÐI OG GUÐIRNIR
vemduðu landið hlýtur þó að hafa verið úr heiðni, meðal annars vegna
þess að hin kristna kirkja bannar tilbeiðslu vætta,36 og í Egils sögu má að
mixmsta kosti sjá tibaunir lærðs miðaldahöfundar tdl að endurskapa
heiðna hugsun og háttalag.
Þetta er sami hugsunarháttur og í sögunum um Hákon góða. Konung-
urinn á að koma sér vel við ríkjandi öfl og hann má ekki vanvirða helgi-
athafeúr. Ekki aðeins hans eigin velferð, heldur velferð alls landsins velt-
ur á því að gott samband sé þar á milh. Þó er ekki frernur en áður hægt
að draga þá ályktun af Egils sögu að konungurinn hafi haft mikilvægt for-
ystuhlutverk við helgiathafenr. Fyrr í sögunni segir frá því að konungs-
hjónin taka þátt í blótveislu, dísablóti, hjá umboðsmanni sínum í Firða-
fylki, en það er stórbóndinn sem efiiir til blótsins. Kóngur og drottning
eru gestir hans.37
Með ffásögn Egils sögu af broti konungshjónanna gegn hinu heilaga
stöndum við á þröskuldi sem ekki verður yfirstiginn nema taka töluvert
stærra safn heimilda með í reikninginn, lagatexta, ffásagnir og kveðskap,
og setja ffam mun umfangsmeiri tilgátur. Málið snýst ekki einungis um
að skilja sambandið milh mannlegs valds og heilags, heldur einnig að sjá
hvemig þessi atriði tengjast þeim lögum og ffiði, ffjósemi og velferð,
sem samfélag og mannlíf byggja á. Eg læt mér nægja að slá því föstu að
sá sem hafi brotið af sér gegn þessari heild, hafi kallað yfir sig reiði guð-
anna, goðagremi, eins og það er nefht í nokkrum af þeim formálum sem
hafðb voru að níði, og að það hafi verið sérstaklega hættulegt ef konung-
urinn varð fyrir barðinu á þessari reiði, vegna þess að hann hafði sérstakt
samband við landið sem heild. Hann var á endantun ábyrgur fyrir ffiði í
landinu.
Dregið saman
Þetta er ekki nálægt því að vera tæmandi greinargerð fyrir sambandinu
milli valds og trúar á tíundu öld. Þau dæmi sem ég hef tekið varpa að-
36 Sjá Inger Christensen, „Vetter," Kulturhistorisk Leksikon for Nordisk Middelalder,
bindi XEX, Kaupmannahöfn, 1975, bls. 678-79; sbr. Olafur Briem, Heiðinn siður á
Islandi. Reykjavak: Menningarsjóður, 1945, bls. 71-90, og Svale Solbeim, „Landvett-
er,“ Kulturhistorisk Leksikon frr Nordisk Middelalder, bindi X, Kaupmannahöfh, 1965,
bls. 300-302.
37 Egils saga Skalla-Grímssonar, 107-111 (kafli 44).
I99