Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Page 206

PETER BROWN
um fyrr en Brown hafði sýnt fram á hversu margslungið fyrirbæri þeir voru.
Bókin The Cult of the Saints. Its Rise and Function in Latin Cbristianity (1981) er
safn fyrirlestra sem fjalla um þetta efhi þar sem Brown túlkar uppgang
dýrlingadýrkunar í Miðjarðarhafslöndum Evrópu, greinir þær hefðir sem mynd-
ast í kringum dýrlingana og setur í samhengi við aðra þjóðfélagsþróun á öldun-
um efrir fall Rómaveldis. Greinin sem hér er þýdd tengist þessu viðfangsefhi því
þar greinir Brown skírslur og helga dóma, fyrirbæri sem tengjast hinu yfirskil-
vitlega, og færir meðal annars rök fyrir því að aðalinntak skfrslunnar hafi ekki
verið málskot til æðri máttarvalda heldur hafi hún verið eins konar málamiðlun-
araðferð, þar sem vissulega var skírskotað ril dóms Guðs, en sem mennirnir gátu
lagað í hendi sér. Brown hafnar þeirri útbreiddu skoðun að skírsluathaftiimar
hafi verið „ffumstæður“ arfur barbara sem vaxandi skynsemishyggja 12. aldar
hafi gert útaf við. Hann sýnir að þessi aðferð við að útkljá deilumál - sem byggist
á því að tvinna saman hið veraldlega og hið yfirskilvitlega - var notuð meðan að-
stæður kölluðu á hana, þ.e. meðan samfélagið byggðist á smáum einingum sem
tengdust ættarböndum og leysa þurfti úr deilum á skihúrkan hátt.
Næsta bók Brown, The Body and Society: Men, Women and Sexual Renunciation
in Early Christianity sem kom út árið 1988, er jafhffamt eitt þekktasta verk hans.
Þar fæst hann við spurningar sem lúta að því mikilvægi sem kynlífinu - eða af-
neitun þess - var fengið í stofnunum kristindómsins í fornöld og á miðöldum.
Hann spyr hvernig og hvers vegna skírlífi hafi öðlast svo háan sess í virðingar-
stiga samfélagsins og hvaða áhrif sú hugmyndafræði hafi haft á hjúskap, fjöl-
skyldur og þjóðfélagið í heild. I síðari bókum sínum hefur Brovm einkum fjall-
að um útbreiðslu kristindómsins í Vestur-Evrópu. Þar er veigamest The Rise of
Westem Christendom: Triumph and Diversity, AD 200-1000 (1996, 2. útg. 2003)
þar sem athygli er beint að vitnisburði um kristnitökuna víðs vegar í Vestur-E\T-
ópu en Brown telur að sagnfræðingar hafi haft of einsleita sýn á það hvernig
kristnin ruddi sér til rúms á hinum ólíku svæðum Evrópu og leggur sjálfur
áherslu á að þessi mikla þjóðfélagsbreyting hafi tekið á sig mismunandi myndir
innan Evrópu.
Svanhildur Oskarsdóttir
Þegar grein, sem hnitast um atburði hérna megin við árið 1000, er lögð
ffam í safhrit um rannsóknir á þjóðfélags- og menningarþróun fyrsta ár-
þúsund fyrir Krist, virðist vera þörf á einhverri réttlætingu. Onnur efni
kynnu að hafa blasað fremur við - spádómserindi Zoroasters, heimspeki-
og trúarhræringar á hellemska tímanum, stofnun og viðgangur kristinn-
ar kirkju - ýmist vegna þess að þau gerast á sama tíma og þær breyting-
204