Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2007, Qupperneq 85

Rannveig Sverrisdóttir
„Hann var bæði mál- og heymarlaus“
Um viðhorf til táknmála
Sjómannadaginn þaxm 11. júní 2006 mátti heyra umþöllun um hátíða-
höld dagsins í flestum fréttatímum. Sagt var ffá fimm sjómönnum sem
voru heiðraðir þennan dag og sérstaklega tekið fram að einn sjómann-
anna væri bæði mál- og heymarlaus. Engu að síður var viðtal við þann
ágæta mann í fréttum Stöðvar 2 og rætt við hann um ævistarf hans -
þrátt fyrir málleysið. Maðurinn talaði táknmál og það sem hann sagði
var túlkað af táknmálstúlld yfir á íslensku.
Allt frá örófi alda hefur verið talað um „mállausa“ og „heymarlausa“
sem einn og sama hlutinn. Orðin vísa til tveggja ólíkra þátta, annars veg-
ar þess að hafa ekkert mál, hins vegar þess að hafa ekki heym. Þar sem
táknmál vora ekki talin mál fyrr en um miðja síðustu öld má telja eðli-
legt að þetta tvennt hafi verið lagt að jöfnu. I dag, þegar rannsóknir á
táknmálum hafa staðið yfir í meira en hálfa öld, mætti hins vegar gera
ráð fyrir því að þessi hugtök hafi verið aðskilin. Sá sem ekki heyrir en
hefur táknmál að móðurmáh er vissulega heymarlaus en ekki mállaus.
Fyrir viðurkenningu þessarar staðreyndar berjast heymarlausir. Eins og
glöggt má sjá af fréttínni sem rætt er um hér að framan er þetta almenn-
ingi þó ekki tamt og má velta fyrir sér hvort hér sé um viðhorf eða þekk-
ingarleysi að ræða - eða hvort tveggja.
I greininni sem hér fer á efdr verður rætt um viðhorf til táknmála.
Engar rannsóknir hafa verið gerðar á viðhorfum til táknmáls hér á
landi.1 I þessari grein verður því ekki sagt frá rannsóknum á viðhorfum
til íslenska táknmálsins heldur verða erlendar rannsóknir kynntar og þau
1 Valgerður Stefánsdóttir kemur þó inn á efhið í ritgerð sinni frá 2005 eins og rætt
verður síðar í greininni.
83