Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2007, Page 117

ÉG ÞAJRF ENGIN FORNRIT TIL AÐ VITA AÐ ÉG ER ÍSLENDINGUR
3.1 Tengsl íslenskrar tungu við íslenskt þjóðerni
Ef marka má orð Guðmundar Hálfdanarsonar frá 1996 virðist hin opin-
bera skoðun enn vera sú meðal leiðtoga þjóðarinnar að tungan teljist
helsta forsenda þjóðernisvitundar okkar og það sem bindur okkur sam-
an.25 Guðmundur telur auk þess þjóðernisvitund Islendinga síður en svo
vera að veikjast: „Þjóðhátíðin á Þingvöllum á hálfrar aldar afmæli lýð-
veldisins sannaði áþreifanlega að þrátt fyrir hrakspár fer því fjarri að
þjóðemisvitund Islendinga sé á undanhaldi“ (bls. 30). Þessa ályktun
dregur hann af þeim mikla fjölda sem lagði leið sína á Þingvelli á 50 ára
lýðveldisafmælinu 1994.
Þegar þetta er haft í huga kemur því kannski ekki á óvart að þegar
umræðan í viðtölunum snerist um hvað geri Islendinga helst að þjóð og
hvað hafi mesta þýðingu fyrir samkennd þjóðarinnar var mikill meiri-
hluti þeirrar skoðunar að tungumáhð væri helsta sérkenni og þjóðarein-
kenni íslendinga. Margir viðmælendanna voru spurðir beint en hjá öðr-
um má lesa úr umsögnum þeirra hvernig þeir tengja tungumáhð við
þjóðemið eða í hverju þeir telja gildi íslensku felast. Það er fróðlegt að
beina sjónum fyrst að þeim þómm viðmælendum sem em ekki alveg til-
búnir til að samþykkja að íslenskan sé helsta sérkenni Islendinga sem
þjóðar, þar sem það er á skjön við hefðbundin viðhorf. Það er reyndar
aðeins Ari sem beinlínis neitar því að tungan eigi þátt í þjóðerniskennd
hans heldur mótist hún af því hversu „ótrúleg þjóð“ Islendingar em.
Hinir gefa öðm vægi við hhð tungunnar; Kári nefhir ættfræði, Dagur
veðurfarið á Islandi og Amgrímur afstöðu Islendinga til vinnu. Gefum
Amgrími orðið:
Amgrímur: Jájá, að ákveðnum hluta, held ég [að það geri okkur að íslending-
um að tala íslensku] [...] Það er svolítið erfitt að segja hver er sérstaða okk-
ar. [...] Við viljum kannski segja að við séum sérstök að því leyti að við séum
voðalega dugleg, hefur maður oft heyrt, <já) í vinnu. Að við séum ekkert að
búa til vandamál úr engu. Við bara ráðumst á hlutina og afgreiðum þá á ein-
hvem handa máta.26
25 Guðmundur Hálfdanarson, „Hvað gerir íslendinga að þjóð?“, Skímir 170/1996, bls.
7-31, bls. 8.
26 Oll nöfn viðmælendanna eru tilbúin. Hikorð og hálfldáruð orð hafa verið skorin
niður til að gera viðtölin læsilegri. Því sem er innan homklofa hefur verið bætt inn
til að skýra það sem viðmælandinn á við. Þrír punktar innan homklofa merkja að
einhverju sem viðmælandi sagði er sleppt þar sem það er ekki talið koma efninu við.
IX5