Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2007, Blaðsíða 193

NÝJAR VÍDDIR í TUNGUMÁLARANNSÓKNUM
tillit til þess skýrleika sem mannlegt mál krefst vegna byggingar hugar-
ins/heilans.
Tilfærslueiginleiki tungumáls manna kemur fram í málffæðilegum
ummyndunum eða með öðrum aðferðum, en hann kemur alltaf fram
einhvem veginn. Hvers vegna tungumál hafa þennan eiginleika er áhuga-
verð spuming sem hefur verið rædd síðan á sjötmda áratugnum án þess
að nokkur svör hafi fengist. Mig grunar að hluti ástæðunnar tengist
fyrirbærum sem hefur verið lýst með því að túlka yfirborðsformgerð.
Mörg þeirra era kunnugleg úr hefðbundinni málfræði: kjarnasetning (e.
topic-comment), sértæki (e. specificity), nýjar og gamlar upplýsingar, ger-
andaafl (e. the agentive forcé) sem við finnurn jafnvel í tilfærðri stöðu og
svo framvegis. Ef það er rétt er tilfærslueiginleikinn einmitt knúinn fram
af kröfunni um skýrleika; það er þeim kröfum um túlkunarskilyrði sem
settar era fram utan frá af hugsanakerfi okkar sem hvetja til þessa og
þaðan koma þessir sérstöku eiginleikar (að minnsta kosti benda tungu-
málarannsóknir til þess).20 Ahugaverðar rannsóknir á þessum spum-
ingum standa nú yfir en ég get ekki farið út í þær hér.
Frá upphafi málmyndunarfræða var tahð að vinnsluaðgerðir væru af
tvennum toga:
• Liðgerðarreglur sem mynda stærri setningareiningar úr leseind-
um, og
• ummyndunarreglur sem tjá tilfærslueiginleikann.
Rætur beggja liða eru þekktar en það kom fljótlega í ljós að þeir eru
mjög frábrugðnir því sem áður var talið víst; ekki hafði verið gert ráð
fyrir slíkum fjölbreytileika og jafn flókinni gerð. Með rannsóknarverk-
efninu er leitast við að sýna að flókin gerð liðanna og fjölbreytileiki
þeirra er aðeins sýnilegur og að þessar tvær tegundir reglna sé hægt að
draga saman í einfaldara form. „Fullkomin“ lausn vandamálsins um
fjöldann af reglum um formgerð setningarliða væri að leggja þær al-
gjörlega niður og nota í staðinn ósmættanlega aðgerð sem tekur tvo
hluti sem þegar hafa verið búnir til og festir þá saman, sem býr þá til
stærri hlut sem er einmitt þeim eiginleikum búinn sem samsetningin
20 [Hér er Chomsky að kynna hvert hugtakið á efrir öðru og þegar hður á seinni hluta
málsgreinarinnar virðist óljóst til hvers seinni hlutinn vísar og þá hverjir sérstöku
eiginleikamir eru. Hér ræðir hann áfram um tilfærslueiginleikann og að hann kom-
ist á vegna túlkunarskilyrða hugans.]