Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2009, Page 109

KREPPA, NÁTTÚRA OG SÁLARLÍF
misjafnt hve miklar tekjur tilteknir einstaklingar - eða hópar - þurfa til að
búa við mannsæmandi lífsgæði.
í markaðssamfélagi, ekki síst því efnishyggjuþrungna samfélagi sem
hefur þróast á Islandi undanfarna áratugi, skiptir efhaleg staða einstaklinga
miklu máli vegna þess að hún er nátengd getu fólks til að njóta ýmissa
gæða, ekki bara efnahagslegra gæða heldur einnig félagslegra, menning-
arlegra og náttúrulegra. Hagfræðingurinn Amartya Sen segir á einum
stað:
[...] að vera fátækur í ríku landi er í sjálfu sér skerðing á getu
[...] Hlutfallsleg skerðing tekna getur valdið algjöiri skerðingu á
getu. I landi sem er almennt ríkt þarf hærri tekjur til að geta öðl-
ast þau gæði sem gera manni kleift að hafa sömu félagslegu virkni,
svo sem að ‘koma fram opinberlega án vanvirðingar’. Sama á
við um getu til ‘að taka þátt í lífi samfélagsins’. Félagsleg virkni
af þessu tagi gerir kröfur um efnisleg gæði sem velta á því hvað
aðrir í samfélaginu hafa að jafhaði.16
Til að skilja hvað er slæmt við kreppuna hér uppi á íslandi - þar sem
enginn sveltur og nær allir hafa húsaskjól - þarf að skilja samspil efhislegra
gæða og gem fólks til að taka þátt í lífi samfélagsins. Þegar bemr er að gáð
er meinsemd kreppunnar því ekki einfaldlega sú að tekjur minnki, jafnvel
þannig að fólk missi húsin sín, heldur að geta fólks til að taka þátt í lífi
samfélagsins er skert, og það jafhvel verulega. Þessi skerðing á gem er
afleiðing af tveimur þáttum. Annars vegar af skertum kjörum tdltekinna
einstaklinga og hins vegar af misskiptingu auðs í samfélaginu. Og af þess-
um tveimur þátmm virðist mér misskiptingin vera mun afdrifaríkari en
einber tekjuskerðingin.
5. Sálarlífið
Nú ætla ég að leggja efhahagshfið og líf samfélagsins til hliðar um stund -
ég kem að þessu aftur á eftir - og huga að sálarlífi einstaklingsins. Stundum
er líka kreppa í sálarlífi einstaklinga, tilvistarkreppa. Um tilvistarkreppu
má spyrja, eins og um allar kreppur:
Hver er orsök kreppunnar?
16 Sen, Ineqíiality Reexamined, bls. 115.