Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Side 30

XVI VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
FYLGIRIT 73
bælingu á líkamsfrumusérhæfingu og upphafi hinnar einstæðu endur-
forritunar utangenaerfða sem síðan fer fram.
E 63 Greining DNA-skemmda í munnvatni með tvívíðum þátt-
háðum rafdrætti
Albert Sigurðsson', Bjarki Guðmundsson2, Peter Holbrook3, Jón Jóhannes Jónsson1'2
‘Lífefna- og sameindalíffræðistofu læknadeildar HÍ, 'erfóa- og sameindalæknisfræðidcild Land-
spítala, 'tannlæknadeild HÍ
als13@hi.is
Inngangur: Munnvatn er aðgengilegur líkamsvessi og hentar vel til
sýnatöku. Astand erfðaefnis í munnvatni gæti haft klíníska þýðingu sem
merki um sjúkdóma í munnholi og mögulega endurspeglað almennt
líkamsástand. Tvívíður þáttháður rafdráttur (2D-SDE) er tækni til
að greina margvíslegar skemmdir í flóknum kjarnsýrusýnum, meðal
annars einþátta og tvíþátta brot í erfðaefni og krosstengi. Markmið rann-
sóknarinnar var að skilgreina getu 2D-SDE til að greina DNA skemmdir
í munnvatni. Umhverfisþættir sem gætu haft áhrif á ástand erfðaefnis í
munnvatni, reykingar og munntóbak, voru einnig skoðaðir.
Efniviður og aðferðir: Um frumrannsókn var að ræða og munnvatns-
sýnum var safnað frá sex einstaklingum með Oragene-sýnatökukerfi.
Annars vegar var um að ræða þrjá einstaklinga í heilbrigðum við-
miðunarhópi. Sami hópur var einnig látinn reykja eina sígarettu og
neyta eins skammts af munntóbaki og nýtt sýni tekið strax á eftir. Hins
vegar var um að ræða þrjá einstaklinga með tannholdsbólgu eða annan
munnholssjúkdóm. Erfðaefni var einangrað úr fyrmefndum lífsýnum
og greint með 2D-SDE.
Niðurstöður: Hægt var að nota tvívíðan þáttháðan rafdrátt til að
greina DNA-skemmdir í lífsýnunum. f öllum munnvatnssýnunum
voru einþátta brot í DNA. Fjöldi brotanna var mismikill en í öllum til-
fellum verulega aukin miðað við í blóðsýnum. Með tækninni greindust
litlar sem engar nýjar skemmdir á DNA í munnvatnssýnum strax eftir
reykingar eða töku munntóbaks. Úr hópi einstaklinga með munnhols-
sjúkdóma greindust veruleg tvíþátta brot í DNA hjá einstaklingi með
Sjögrens-heilkenni.
Ályktanir: Þessi fyrsta rannsókn á byggingareiginleikum DNA og
ástandi þess í munnvatni með 2D-SDE bendir til þess að aðferðin geti
gefið upplýsingar um skemmdir á DNA í munnvatni vegna sjúkdóma.
E 64 Áhrif cystatín C einangrað úr sjúklingum á THP-1 frumur
Guðrún Jónsdóttir’, Indiana Elín Ingólfsdóttir3, Finnbogi R. Þormóðsson2, Pétur
Henry Petersen13
‘Rannsóknastofu í taugalíffræöi HÍ, 'Valamed ehf., 'læknadeild HÍ
phenry@hi.is
Inngangur: Stökkbreyting í cystatín C geninu veldur arfgengri heila-
blæðingu - sjaldgæfum séríslenskum sjúkdómi. Cystatín C próteinið
myndar eitraðar fjölliður og mýlildi sem fellur meðal annars út í æða-
kerfi heilans. Ekki er vitað hvort frumur ónæmiskerfisins geta tekið
upp og eytt próteininu. Útfellingar eitraðra próteina í æðakerfi heilans
meðal aldraðra eru mjög algengar og áhættuþáttur fyrir heilabilanir.
Mikilvægt er því að kortleggja viðbrögð frumna við þessum próteinum
í æðakerfinu með það fyrir augum að minnka líkur á útfellingum eða
frumuskemmdum, meðal annars vegna eituráhrifa þeirra.
Efniviður og aðferðir: Cystatín C mýlildi var einangrað úr heilahimnum.
Það var síðan ýmist þurrkað á þekjugler eða leyst upp í vatni. Cystatín
C var einnig flúrmerkt og þurrkað á þekjugler eða bætt út á ósérhæfðar
THP-1 frumur. Uppleystu cystatín C var bætt á ósérhæfðar THP-1
frumur og fjöldi frumna er sérhæfðust taldar. Áhrif á genatjáningu var
einnig metin með rauntíma PCR. Stöðugleiki cystatín C í lausn með
ósérhæfðum THP-1 frumum var ákvarðaður með SDS-AGE gel tækni.
Niðurstöður: Cystatín C ýti undir sérhæfingu THP-1 frumna og
bólgusvörun. Cystatín C þurrkað á þekjugler hafði svipuð áhrif. Bæði
ósérhæfðar og sérhæfðar THP-1 frumur gátu tekið upp próteininn.
Flúrmerkt cystatín C safnaðist saman í leysikomum eða sjálfsáts-
blöðrum innan frumu.
Ályktanir: THP-1 frumurnar sýna svipaða svörun við stökkbreytta cys-
tatín C próteininu og við öðrum próteinum sem mynda mýlildi. Það
styrkir þá tilgátu að eitmn allra slíkra próteina sé af sömu ástæðu. Einnig
sýnir það að meðferð er nýtist sjúklingum með algenga sjúkdóma, ætti
einnig að nýtast sjúklingum með arfgenga heilablæðingu. Bólgusvörun
gæti bent til þess að bólgur í æðakerfinu skiptu meira máli í meinafræði
arfgengrar heilablæðingar en áður hefur verið talið.
E 65 Þáttur bandvefsumbreytingar í greinamyndun lungna
Sigríður Rut Franzdóttir1-, Bylgja Hilmarsdóttiru, Þórarinn Guðjónsson1-, Magnús
Karl Magnússon1*3
'Rannsóknastofu í stofnfrumufræöum, Lífvísindasetri HÍ, 2rannsóknastofu í blóðmeinafræði
Landspítata, 'rannsóknastofu í lyfja- og eiturefnafræði HÍ
simjt@hl.is
Inngangur: Greinótt form eru algeng í lífheiminum, sérstaklega þar sem
auka þarf yfirborð líffæra. í mannslíkamanum myndast meðal annars
lungu, æðakerfi, mjólkurkirtlar og nýru með greinóttri formmyndun.
Við höfum komist að því að frumulínur fengnar úr mjólkurkirtlum og
barka heilbrigðra einstaklinga búa yfir eiginleika til að mynda greinóttar
þyrpingar í þrívíðri rækt og henta vel sem líkön til rannsókna á grein-
óttri formmyndun. Þessar þyrpingar sýna sterka tjáningu þátta sem
einkenna bandvefsummyndun þekjufrumna (Epithelial-Mesenchymal
Transition, EMT). í þessari rannsókn er sjónum beint að því hvort ferli
lungnamyndunar sé að einhverju leyti sambærilegt við EMT.
Efniviður og aðferðir: VAIO basal-berkjufrumulínan er ræktuð í grunn-
himnuhlaupi ásamt æðaþelsfrumum. Ónæmislitanir og Westem pró-
teingreining eru notuð til að meta tjáningu EMT próteina í venjulegum
og þrívíðum ræktum. Magnbundið rauntíma-PCR er notað til að greina
microRNA tjáningu. microRNA-200c og shRNA gegn Twist-1 eru yfir-
tjáð af lentiveiruferjum.
Niðurstöður:. Við sýnum að VAIO frumulínan tjáir lykilþætti tengda
EMT, svo sem Twist-1, Snail-1 og N-cadherin, samhliða tjáningu
E-cadherins og em þættirnir til staðar í bæði tvívíðri fmmurækt
og þrívíðum ræktum. Tjáningarmunstur í greinóttum þyrpingum
bendir til sértækrar virkni í greinavexti. Við erum nú að beita tveimur
nálgunarleiðum til að hamla EMT í VAIO frumum. Annars vegar yfir-
tjáningu microJTNA-200c sem gegnir lykilhlutverki við stjóm tjáningar
E-cadherins sem viðheldur þekjuvefssvipgerð og hins vegar bælingu
Twist-1 sem ýtir undir EMT umbreytingu.
Ályktanir: Þáttur EMT eða hluta-EMT í lungnaþroskun hefur ekki verið
kannaður áður og munum við því skoða tjáningu sömu EMT þátta í
þroskun músalunga og hvort um almennt þroskunarfræðilegt ferli sé
að ræða.
30 LÆKNAblaöið 2013/99