Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Side 54

XVI VISINDARAÐSTEFNA Hl
FYLGIRIT 73
minna af IL-12p40 sem leiddi til minni ræsingar á Thl frumum við
ósamgena ræsingu. Þrátt fyrir minni IL-6 seytun leiddu angafrumur
þroskaðar með fjölsykruþætti B til meiri ræsingar á Thl7 frumum. Þetta
bendir til þess að fjölsykruþáttur B leiði til þroskunar á angafrumum
þannig að þær ýti undir Thl7 ræsingu og geti því eflt varnir gegn
sveppum og utanfrumubakteríum.
E 140 Kítósanafleiður sem líkjast bakteríudrepandi peptíðum
Priyanka Sahariah1, Bjarni Már Óskarsson1, Martha Hjálmarsdóttir2, Már Másson1
'Lyíjafræðideild og 2lífeindafræði læknadeild HÍ
prsí@h/./s
Inngangur: Bakteríudrepandi peptíð eru mikilvæg vörn í ósérhæfðu
ónæmiskerfi flestra fjölfrumunga. Flest bakteríudrepandi peptíð eru
fjölkatjónísk og trufla starfsemi frumuhimnu bakterfa. Ahugavert er að
smíða kítósanfjölliður, sem líkja eftir þessari virkni bakteríudrepandi
peptíða til notkunar í lækningum og sóttvörnum.
Efniviður og aðferðir: Markmið þessarar rannsóknar var að smíða
gúanidíleraðar kítósanafleiður sem líkja eftir katjónískri byggingu
bakteríudrepandi peptíða og greina bakteríudrepandi virkni þeirra gegn
tveimur gram jákvæðum og tveimur gram neikvæðum bakteríuteg-
undum.
Niðurstöður: Með notkun O-TBDMS vemdaðs kítósans var mögulegt
að framkvæma efnasmíðarnar við mildar aðstæður. Hvörfin voru
framkvæmd með l,3-bis-(tert-bútoxíkarbónýl) (1,3-di-boc) verndað
gúanidíni og þríflýlgúanidíni sem hvarfefni eftir því sem hentaði
hverju sinni. Þrímetýleruðu afleiðumar voru smíðaðar með þekktum
aðferðum. Lægsti heftistyrkur (MIC) og lægsti drápstyrkur (MLC) var
ákvarðaður fyrir S. aureus (ATCC 29213), E.faecalis (ATCC 29212), E. coli
(ATCC 25922) og P. aeruginosa (ATCC 27853). Greining á sambandi bygg-
ingar á virkni sýndi að hleðsluþéttleiki hafði jákvæð áhrif á virkni og
lengd alkýlkeðju sem tengir katjóníska hópinn við fjölliðukeðjuna hafði
neikvæð áhrif á virkni.
Ályktanir: Efnasmíði N-gúanidíl kítósan og N-asýl-gúanidíl kítósan
með mismunandi þéttleika sethópa tókst vel. Um er að ræða fyrstu
efnasmíð kítósanafleiða sem með notkun tvennskonar vemdarhópa
(TBDMS og Boc). Byggt á niðurstöðum bakteríuprófsins var mögulegt
að skilgreina samband byggingar og virkni.
E 141 Samband á milli byggingar N-alkýl-N,N-dímetýl kítósanaf-
leiða og gegndræpisaukandi áhrifa þeirra í berkjuþekju
Berglind Eva Benediktsdóttir1, Þórarinn Guðjónsson2, Ólafur Baldursson3, Már
Másson'
’Lyfjafræðideild og 2iífvísindasetri HÍ, 2lungnadeild Landspítala
bergllb@hl.is
Inngangur: N-fjórgildar kítósanafleiður hafa verið rannsakaðar til að
auka gegndræpi peptíð- og próteinlyfja í gengnum þéttitengsl slím-
þekju. Markmið verkefnisins var að ákvarða samband á milli lengdar
N-alkýlhóps þessara afleiða og gegndræpisaukningar í berkjuþekju-
fmmumódeli.
Efniviður og aðferðir: Gegndræpisaukandi áhrif N-fjórgildu kítósanaf-
leiðanna N-metýl-, N-própýl-, N-bútýl og N-hexýI-N,N-dímetýl kítósan
(TMC, QuatPrópýl, QuatBútýl og QuatHexýl), voru könnuð í VA10
berkjufmmþekju, með flæði FITC-dextran 4 kDa (FD4) og rafviðnáms-
mælingum (TER). Lífvænleiki var kannaður með MTT-prófi og áhrif á
þéttitengsli með mótefnalitunum.
Niðurstöður: Gegndræpisaukning vegna allra N-fjórgildu kítósanaf-
leiðanna var skammtaháð. TMC frá 0,25 mg/ml lækkaði TER, sem
að hækkaði svo aftur að meðferð lokinni. Flæði FD4 hækkaði þre- til
sexfalt miðað við viðmið. QuatHexyl var öflugast allra afleiðanna í að
auka gegndræpi, eða frá 0,016 mg/ml. Hins vegar var minni lífvænleiki
tengdur þessari aukningu í gegndræpni ásamt upplausn í þéttitengja-
samstæðunni. TMC virtist hafa viðsnúanleg áhrif á millifmmurýmið á
meðan yfirborðsvirka afleiðan QuatHexýl olli kröftugum áhrifum sem
leiða til minni lífvænleika frumnanna
Ályktanir: Aukin yfirborðsvirkni afleiðanna leiðir til aukins gegndræpis,
riðlun þéttitengja og minni lífvænleika í röðinni QuatHexýl = QuatBútýl
> QuatPrópýl > TMC. Jafnframt er aukið gegndræpi ekki eingöngu háð
katjónísku hleðslunni heldur einnig lengd N-alkýl keðju fjórgildu kftós-
anafleiðunnar. Þar sem að TMC var virk í tiltölulega lágum styrk og dró
ekki úr lífvænleika með langvarandi hætti, er hún sú fjölliða sem gæti
eirrna helst verið vænleg til ítarlegri rannsókna í innöndunarlyfjaformum.
E 142 Smíði kítósanörefna með smellefnafræði
Ingólfur Magnússon, Vivek S. Gaware, Már Másson
Lyfjafræðideild HÍ
inm3@hi.is
Inngangur: Smellefnafræði (click chemistry) er nýleg aðferð í efna-
smíðum sem kom fyrst fram á sjónarsviðið árið 2001. Megintilgangur
smellefnafræði er að einfalda efnasmíðar á stórum sameindum og gera
þær fljótvirkar og skilvirkari. Markmið verkefnisins var að beita smell-
efnafræði á við smíði kítósanafleiða. Kítósan er fjölliður sem hafa marga
lífeðlisfræðilega kosti eins og litlar eiturverkanir á heilbrigðar frumur og
geta því nýst sem nanoferja (nanocarrier) fyrir lyf. Kítósan er hins vegar
stór sameind og takmarkanir á notkun kítósanafleiða felast aðallega í
erfiðleikum við efnasmíðar og efnagreiningu.
Efniviður og aðferðir: Við rannsóknina var notað koparhvatað smell-
efnahvarf, sem nefnist Huisigen hringviðbótarhvarf milli azíða og
alkyna, til að tengja flúrljómunarefni eða ljósörvunarefni á endatengi
(reducing end) þrímetýlkítósans (TMC) afleiða.
Niðurstöður: Við rannsóknina var smellefnahvarf framkvæmt við
hydroxylamine propyne með ljósörvunarefninu tetraphenylporphyrine
(TPP) azíð og flúrljómunarefninu Rhodamine B azíð. Þessi myndefni
voru síðan hvörfuð við endatengi TMC með oxime efnahvarfl.
Smellefnahvarfið milli TPP azíðs og hydroxylamine propyne heppnaðist
ekki. Smellefnahvarf hydroxylamine propynes við rhodamine B azíð
heppnaðist og gaf myndefnið rhodamine B þríazole hydroxylamín sem
var notað áfram og tengt við endatengi TMC með oxím efnahvarfi.
Niðurstöður benda til þess að hvarfið hafi heppnast en ekki tókst að
einangra nægjanlegt magn fyrir NMR greiningu.
Ályktanir: Þessar niðurstöður styðja því að hluta til að hægt er tengja
flúrljómandi efni þríazól tengi við endatengi TMC. Itarlegri rannsókna
er þörf til að ná upphaflegum markmiðum í að tengja TMC beint við
virka efnahópa með smellefnafræði.
E 143 Búseta mæðra og fæðingarútkomur 2000-2009
Sigríður Haraldsdóttir1 -, Unnur A. Valdimarsdóttir2, Sigurður Guðmundsson2-3,
Ragnheiður I. Bjarnadóttir’
'Embætti landlæknis, 2Miðstöð í lýðheilsuvísindum, 3Landspítala
shara@landlaeknir. is
Inngangur: Mikilvægur þáttur í að stuðla að jafnræði í heilsu er að
54 LÆKNAblaðið 2013/99