Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Side 103

XVI VISINDARAÐSTEFNA H I
FYLGIRIT 73
hættulegs sjúkdómsástands. Önnur heilsufarsvandamál geta versnað.
Aherslu þarf að leggja á úrræði fyrir konur í áhættuhópum og árvekni
gagnvart alvarlegum fylgikvillum þungunar.
V 111 Þögul þjáning. Kynferðislegt ofbeldi gegn drengjum,
langtímaafleiðingar fyrir heilsufar og líðan. Fyrirbærafræðileg
rannsókn
Sigrún Sigurðardóttir, Sigríður Halldórsdóttir, Sóley S. Bender
Háskólanum á Akureyri, Háskóla íslands
sigrvnsig@unak.is
Inngangur: Erlendar rannsóknir sýna að kynferðislegt ofbeldi í bemsku
getur haft mjög víðtækar og alvarlegar afleiðingar fyrir heilsufar og
líðan. Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna heilsufar og líðan ís-
lenskra karla sem hafa orðið fyrir kynferðislegu ofbeldi í æsku.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknaraðferðin er eigindleg, fyrirbærafræði-
leg, Vancouver-skólinn í fyrirbærafræði sem ætlað er að auka þekkingu
og dýpka skilning á tilteknum mannlegum fyrirbæmm í þeim tilgangi
að bæta mannlega þjónustu eins og heilbrigðisþjónustuna. Þátttakendur
voru sjö karlar með slíka sögu sem voru á aldrinum 30-55 ára er við-
tölin áttu sér stað. Tvö viðtöl voru tekin við hvern karlmann, samtals
14 viðtöl.
Niðurstöður: Niðurstöður rannsóknarinnar sýna að kynferðislegt
ofbeldi í bernsku getur haft mjög alvarlegar afeiðingar fyrir heilsufar
og líðan. Upplifun karlanna einkenndist af reiði, hræðslu og líkamlegri
og sálrænni aftengingu. Þeir hafa lent í einelti, átt í námsörðugleikum,
verið ofvirkir, leiðst út í afbrot, áfengis- og fíkniefnaneyslu og verið með
ýmis flókin heilsufarsleg vandamál. Sjálfsmynd þeirra er mjög brotin
og hafa sumir notað kynlíf til að sanna karlmennsku sína. Þeir hafa átt
erfitt með að tengjast mökum og bömum, lent í hjónaskilnuðum og eru
allir forsjárlausir feður. Þeir sögðu ekki frá ofbeldinu vegna hræðslu og
fordóma.
Alyktanir: Kynferðislegt ofbeldi í æsku getur haft alvarlegar afleiðingar
fyrir heilsufar og líðan karla. Þeir lifðu í þögulli og kvalafullri þjáningu
vegna eigin fordóma og í samfélaginu og leituðu því ekki hjálpar eða
sögðu frá fyrr en þeir voru komnir í andlegt þrot. Efla þarf þekkingu
heilbrigðisstarfsfólks á afleiðingum kynferðislegs ofbeldis í æsku til að
greina slíkt fyrr og geta veitt viðeigandi meðferð.
V 112 Áhrif félagslegs stuðnings á andlega heilsu í kjölfar
efnahagshrunsins á íslandi árið 2008. Framsýn rannsókn
Helga Margrét Clarke, Ama Hauksdóttir, Unnur Anna Valdimarsdóttir, Védís
Helga Eiríksdóttir
Miðstöð í lýðheilsuvísindum HÍ
helgamargretclarke@gmail.com
Inngangur: Rannsóknir gefa til kynna að félagslegur stuðningur hafi
vemdandi áhrif á bæði líkamlegar og andlegar afleiðingar streitu.
Jafnframt hefur verið sýnt fram á að félagslegur stuðningur gegnir
mikilvægu hlutverki til vamar andlegri vanheilsu þegar fólk verður
fyrir margs konar áföllum. Efnahagshrunið á íslandi árið 2008 og efna-
hagsþrengingamar sem á eftir fylgdu voru áhrifamiklir breytingavaldar
í lífi flesta íslendinga, aðallega á andlega heilsu og þá einna helst meðal
kvenna. Markmið þessarar rannsóknar var að kanna miðlunaráhrif
félagslegs stuðnings á andlega heilsu íslendinga í kjölfar efnahags-
hmnsins á íslandi árið 2008.
Efniviður og aðferðir: Gögn úr rannsókn fyrrum Lýðheilsustöðvar,
„Heilsa og líðan fslendinga" 2007 og 2009, vom notuð. Úrtakið var lag-
skipt, alls 9807 fslendingar á aldrinum 18-79 ára árið 2007 og 5.294 árið
2009. Félagslegur stuðningur var mældur fyrir og eftir efnahagshmnið
með tveimur aðskildum spurningum, streita með kvarðanum Perceived
Stress Scale-4 (PSS-4) og andleg líðan með WHO-Five Well-being Index
(WHO-5). Breyting á andlegri heilsu í kjölfar efnahagshrunsins og áhrif
félagslegs stuðnings vom metin með kí-kvaðrat prófi og lógístískri að-
hvarfsgreiningu.
Niðurstöður: Frumniðurstöður sýndu að streita jókst marktækt milli
mælinga (p=0,009) og andleg líðan var einnig marktækt lakari árið 2009
samanborið við 2007 (p=0,01). Frumniðurstöður sýndu einnig að félags-
legur stuðningur hafði almennt vemdandi áhrif bæði á andlega líðan
og streitu.
Ályktanir: Þessar frumniðurstöður sýna mikilvægi stuðnings þegar
áföll steðja að. Félagslegur stuðningur reyndist hafa jákvæð áhrif á and-
lega líðan og gæti því verkað sem nokkurs konar vemdarhula gegn nei-
kvæðum áhrifum streituvaldandi atburða á andlega heilsu einstaklinga.
V 113 Ávinningur fjölskyldumeðferðarsamtals á virkni fjölskyldna
með fyrirbura á vökudeild
Ingibjörg Th. Hreiðarsdóttir', Ólöf Ásta Ólafsdóttir1-, Erla Kolbrún Svavarsdóttir'-2,
Mary Kay Rayens3, Sarah Adkins4
‘Kvenna- og bamasviði Landspítala, 2hjúkrunarfræðideild HÍ, 3University of Kentucky,
Lexington, BNA, College of Nursing and College of Pub Health, 4Eastem Kentucky University,
Richmond, BNA, College of Justice & Safety
ingibhre@landspitali.is
Inngangur: Náttúrulegt ferli barneigna reynir á aðlögunarhæfni for-
eldra og annarra fjölskyldumeðlima að breyttu hlutverki og ábyrgð.
Þegar foreldrar eignast fyrirbura sem þarf jafnvel að liggja svo vikum
skiptir á vökudeild verða þeir fyrir ákveðinni röskun á aðlögun á for-
eldrahlutverkinu. Umönnun af hálfu ljósmæðra í sængurlegu á for-
eldrum fyrirbura á vökudeild hefur lítið verið rannsökuð. Tilgangur
rannsóknarinnar var að meta ávinning af fjölskylduhjúkrunarmeðferð í
starfi ljósmóður. Meðferðin felst í stuttu meðferðarsamtali sem fer fram
á meðgöngu- og sængurkvennadeild Landspítala.
Efniviður og aðferð: Rannsóknin byggir á hugmyndafræði Calgary-
fjölskyldumats- og meðferðarlíkansins. Rannsóknin var megindleg og
stuðst var við aðlagað tilraunasnið með fyrir- og eftirprófi. Upplýsinga
var aflað um bakgrunn þátttakenda og þeir svöruðu spumingalista um
tilfinningalega virkni fjölskyldna fyrir hjúkrunarmeðferðina og aftur
þremur dögum síðar. Þátttakendur rannsóknarinnar voru 9 fjölskyldur í
sængurlegu sem áttu fyrirbura á vökudeild. Hjúkrunarmeðferðin fólst í
einu stuttu meðferðarsamtali.
Niðurstöður: Meginniðurstöður leiddu í ljós að feður upplifuðu mark-
tækt minni tilfinningalega virkni fjölskyldunnar eftir meðferðarsamtalið
en fyrir það. Ekki var marktækur munur á upplifun mæðra á tilfinn-
ingalegri virkni fjölskyldunnar fyrir og eftir meðferðarsamtalið.
Ályktanir: Við framkvæmd þessarar meðferðarrannsóknar hefur þekk-
ing og reynsla áunnist sem getur verið nýtt til að þróa meðferðarsamtal
ljósmóður við foreldra í sængurlegu. Rannsóknin styður mikilvægi þess
að rannsaka frekar reynslu foreldra í sængurlegu og þörf þeirra fyrir
stuðning og fræðslu af hálfu ljósmæðra.
LÆKNAblaðið 2013/99 103