Tímarit Máls og menningar - 01.04.1946, Page 19

SIGURÐUR STEFÁNSSON OG ÍSLANDSLÝSING HANS
9
álfa, huldufólk og ljúflingar, blandist bæði körlum og konum vor-
um, en af því samneyti hafi sprottið ættir nokkrar svo sem Mókolls-
ætt, þ. e. ætt komin frá Mókolli álfi“. Mér þykir líklegt, að bæði
samtíðarmenn Sigurðar og hann sjálfur hafi trúað þessari ættfærslu,
og verður þá skiljanlegri bæði áhugi hans fyrir álfum og að „það
var margt rætt um hans dauða“.
Það rit Sigurðar, sem lengst mun halda minningu hans á lofti,
er Islandslýsing hans, Qualiscunque descriptio Islandiœ (þ. e.: Eins
konar íslandslýsing eða Drög til íslandslýsingar). Þetta rit hefur
Sigurður að öllum líkindum skrifað síðustu árin, sem hann var í
Höfn, og er óvíst, hvort því hefur verið fulllokið, þegar hann dó.
Svo leit út lengi sem þetta rit hefði sætt sömu örlögum og önnur
rit hans. Vitað er, að bæði Þormóður Torfason, Oddur biskup Ein-
arsson og P. H. Resen hafa haft afrit af því, en þau glötuðust öll,
og sama er að segja um'afrit, sem Arni Magnússon keypti á bóka-
uppboði í Kaupmannahöfn 1726. Allt fram á síðustu áratugi hefur
verið talið, að þessi íslandslýsing væri með öllu glötuð. En 1928
var gefið út á prent í Hamborg handrit, sem lengi hafði legið í
bókasafni Hamborgarháskóla, án þess að því hefði verið gaumur
gefinn. í formálanum fyrir þessari handritsútgáfu leiðir útgefand-
inn, Fritz Burg, óyggjandi rök að því, að handrilið sé afrit af Is-
landslýsingu Sigurðar Stefánssonar. Þetta afrit var upphaflega í
eigu Marcus Meiboms, konunglegs bókavarðar í Höfn 1653—63,
og er líklega afrit af eintaki Þormóðs Torfasonar af Islandslýsing-
unni. Til bókasafns Hamborgarháskóla komst það eftir krókaleið-
um, sem hér yrði of langt að rekja. Afritið er gert af einhverjum
ólærðum atvinnuskrifara, og er ekki alveg heilt. í miðbik þess vant-
ar einhver blöð, og það endar í miðri setningu. Þó mun ekki mikið
vanta á, að það innihaldi alla Islandslýsingu Sigurðar, eins og hann
hafði náð að ganga frá henni. Þetta er allmikið rit. Handritið er
252 blaðsíður í kvartó og að orðatölu á við 115 Skírnissíður. Inni-
hald og efnisskipun er í stuttu máli eftirfylgj andi: Fyrst er almenn
náttúrulýsing (bls. 1—65 í handritinu). Er þar greint frá legu
Iandsins og afstöðu til annarra landa; síðan er lýst veðráttu, hafís,
snjó og jöklum. Þá er greint frá eldfjöllum, einkum Heklu, og hrakt-
ar útlendar bábiljur um það fjall. Þar næst kemur kafli um álfa og