Tímarit Máls og menningar - 01.04.1946, Page 44

34
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Kína varcí að láta Hong Kong af hendi við Breta og opna fimm
stærstu hafnir sínar fyrir útlendingum og leyfa þar fríverzlun. Ríkis-
einkasalan og ríkiseftirlitið með verzluninni í Kína var afnumin.
Þessi styrjöld opnaði augu alþýðunnar í Kína fyrir því, að hervarnir
ríkisins voru alveg úreltar og að allt stjórnskipulag ríkisins var á
eftir tímanum. Kínverjar, sem í margar aldir höfðu útilokað sig
frá öðrum þjóðum, höfðu dregizt svo langt aftur úr, að Kína var
ekki samkeppnisfært við vesturlönd á nokkru sviði. Beiskjan út af
öllu þessu snerist á móti keisarastjórninni og embættisaðli hennar.
í Suðurkína hófu bændur og smáborgarar uppreisn á móti keis-
arastjórninni. Uppreisnarmenn, sem nefndust Taipingar, voru frá
byrjun ofan á. Þeir ætluðu að steypa keisaraættinni, setja kínverska
ætt í hásætið, skipta upp stórjörðum, gefa alla verzlun frjálsa og
koma upp iðnaði.
Taipingar voru frá byrjun fremur vinveittir útlendingum.
Þó urðu vesturlöndin þeim að lokum fjandsamleg vegna þess að
þau óttuðust, að þeir mundu, ef þeir ynnu sigur, koma upp iðnaði
í landinu og þar með eyðileggja markaðsmöguleika vestrænna
kaupsýslumanna. Að lokum sendu Bretar og Frakkar her keisara-
ættinni til hjálpar. Skotinn Gordon stjórnaði her þessum og skipu-
lagði hinn kínverska keisaraher. Að lokum urðu uppreisnarmenn
gersigraðir og aðalleiðtogi þeirra brenndi sig lifandi í höll sinni.
Síðan reyndi kínverska stjórnin að koma á ýmsum umbótum í land-
inu, sjá embættismönnum sínum fyrir aukinni menntun að vestræn-
um hætti, bæta og efla herinn, en keisarinn þorði ekki að hreyfa
við embættisaðlinum eða stórjarðaeigendastéttinni. Ok þeirra hvíldi
eins og mara á alþýðu landsins. Allar umbætur voru því unnar fyrir
gýg. Hin ágengu útlendu stórveldi fóru nú að gerast æ ágengari og
1885 svældu Frakkar undir sig lénsríki Kínakeisara í Indókína. Auk
þess fór samkomulag Kínverja og Japana síversnandi. Japanar
höfðu með betri árangri en Kínverjar komið sér upp nýtízku her
og flota og auk þess öflugum iðnaði. Aðstaða þeirra í valdabarátt-
unni var því mun betri en Kínverja, enda þótt Japanar væru fimm
sinnum fámennari þjóð.
Árið 1894—1895 börðust Japanar og Kínverjar um yfirráðin
yfir Kóreu og Formósu og siglingaleiðum á innhöfunum þar eystra.