Tímarit Máls og menningar - 01.04.1946, Page 73

UMSAGNIR UM BÆKUR
Æjisaga Árna prójasts Þórarinssonar I.
FAGURT MANNLÍF. Fært hefur í letur Þórberg-
ur ÞórSarson. Helgafell. Reykjavík 1945.
Sjálfsævisögur manna eru oft mjög skemmtilegur og fróðlegur lestur, séu þær
skrifaðar af hreinskilni og bersögli. Af þeim má fá vitneskju um tímabil og
einstaklinga, mótaða af persónulegri reynslu sögumannsins, og gefur það því
sem lýst er bæði líf og lit. Lesandinn kynnist þó bezt sögumanninum sjálfum,
og oft gefur sú kynning sjálfsævisögunum helzta gildi sitt. Það er hætt við
því að þetta síðasta atriði gruggist eitthvað þegar sögumaður er ekki einn um
hituna. Lesandinn getur þá aldrei verið viss um hvort hann er að kynnast sögu-
manni eða skrásetjara, enda mun ekki hjá því komizt að hann kynnist báðum
í senn. Á þetta vafalaust einnig við um bók þá sem hér verður minnzt lauslega
á, enda þótt Þórbergur Þórðarson sé þaulvanur þjóðsagnaritari og sé sýnt um
að láta einkenni sögumanns halda sér eins og unnt er.
I þessu fyrsta bindi sjálfsævisögu sinnar lýsir Árni Þórarinsson ætt sinni og
ýmsu fólki sem hann hefur heyrt um eða kynnzt á uppvaxtarárum sínum. Er
margt af þvf þjóðkunnugt. Hann virðist vera hreinskilinn í lýsingum sínum
en ákafiega umtalsgóður, og er það stundum næsta broslegt. Um stúlku eina
segir hann að hún hafi verið „ægilega falleg og óskaplega gáfuð“, og sjálfur
sneri hann heyi „ákaflega vel“! Hann virðist vera mjög minnisgóður, og þakk-
ar hann það því að honum var ekki leyft að vera með neitt óþarfa málæði í
æsku sinni. „Ég var 17 ára, þegar ég fór frá Miðfelli. Þá hafði ég aldrei leyft
mér að tala við gest, ekki einu sinni smala af öðrum bæ“. Minnisstæðasta
mannlýsingin í bókinni er kaflinn um Guðmund dúllara. Þar hefur Þórbergur
ekki getað ráðið við sig, heldur lýsir Guðmundi með sínu lagi; gerir það
kaflann að sjálfsögðu stórum skemmtilegri en raskar um leið heildarsvip bók-
arinnar. Kaflanum fylgir dásamleg ljósmynd af Guðmundi dúllara og Símoni
dalaskáldi.
Árni lýsir allnákvæmlega lifnaðarháttum Hreppamanna á æsku- og ung-
lingsárum sínum. Hann talar um mataræði, fatnað, uppeldi, menntun, hjátrú,
skemmtanir, þrældóm og aftur þrældóm. Nafn bókarinnar á við lífið í Hrepp-
unum þá. „Þar var fagurt mannlíf". Svo er þó guði (og Þórbergi?) fyrir að
þakka að lýsingar Árna eru svo ýtarlegar og raunsæar að lesandinn efast stór-
lega um að lífið þar austur frá hafi verið svo sérlega fagurt. Uppeldið hefur
verið með barsmíða- og fúlmennskusniði; finnst Árna það að vísu eftirsóknar-
vert, en þó ofbýður honum vinnubarkan og þrældómurinn og lýsir því á mjög
eftirminnilegan hátt. Reynt var að steypa alla í sama móti, og ef út af brá var