Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Side 76

Tímarit Máls og menningar
í Valla-annál (ritari Eyjólfur prest-
ur Jónsson á Völlum í Svarfatfardal)
segir: „Þótti mörgum hverjum af al-
þýðu þetta nýlunda hin mesta og létu
sér svo fara orð, sem þeim brygði
kynlega við.“ Þeim hefur og sjálf-
sagt þótt það súrt í broti að vera
rændir ellefu haustdögum, áður en
harka vetrar hæfist, sjálfsagt góðviðr-
isdögum með góðri útibeit — og það
allt bótalaust.
Ég hef samúð með þessum horfnu
forfeðrum mínum og finnst þeir hart
leiknir og ómaklega. Sem raunabót
fyrir þá ætla ég þó að ræða þetta mál
og reyna að útskýra það, en biðst af-
sökunar á því, hve seint útskýringin
kemur. Hún hefði átt að vera fylgi-
skjal með for-ordningu konungs og
fylgja bréfinu, sem Miiller sálugi las
á Alþingi.
II
Júlíus keisari, sá sem allir annál-
amir kenna gamla stílinn við, köllum
við nú á dögum venjulegast Júlíus
Cesar. Hann var uppi í Róm á fyrstu
öld fyrir Krists fæðingu (f. 100 f. Kr.,
d. 15. marz 44 f. Kr.). Hann komst
til mikilla valda í Rómaveldi, fyrst
sem hershöfðingi, þegar hann með
rómverskum stríðsmönnum barði á
fjandmönnum Rómaveldis á landa-
mærum þess t. d. norðan og vestan
Múndíufalla, en einnig fór hann til
Egyptalands. Síðar var hann hæstráð-
andi í Róm. Hann þykir slyngur rit-
höfundur og skýrslur hans um sumar
styrjaldir hans eru víst enn lesnar í
latínutímum í menntaskólum okkar
og víðar um heim. Hann mun hafa
látið fátt mannlegt afskiptalaust eftir
að hann settist að í Róm og ekki ver-
ið laus við þann eiginleika, sem enn
lifir og kallast ráðríki. Ekki gat hann
látið hið forna tímatal í friði og
gekkst fyrir því að lögfest var nýtt
tímatal og hófst það 1. janúar 45 fyr-
ir Krists burð, og var þetta rösku ári
fyrr en nefndur Júlíus Cesar, eða Júl-
íus keisari, var myrtur, en það gerðist
15. marz árið 44, vegna meints ótta
við, að hann gerðist einvaldur. Þessi
ártöl úr Rómarsögu, sem nú hafa ver-
ið nefnd, eru auðvitað eins og öll fyr-
ir Krists-ártöl mannkynssögunnar út-
leidd af síðari tíma mönnum. Á dög-
um Cesars voru ártöl talin frá bygg-
ingu Rómar, en það er talið, að verið
hafi 753 árum f. Kr. Cesar var því
fæddur árið 653 og myrtur 709 frá
stofnun Rómar talið, og snýr því rétt
í tímatalinu líkt og Múller amtmaður
og við gerum. Annars var tímatal
Rómverja fyrir Cesars tíma og á hans
dögum talsvert ruglingslegt. Þeir
höfðu sambland af tunglmánaðatali
og sólarári, en skutu inn aukadögum
og aukatímabilum, sem ekki skýra
myndina. Auk þess var timatal þeirra
mjög mengað hjátrú og óhamingju-
dagarnir fjölmargir. Hjálparmaður
Cesars við samning hins nýja tíma-
tals Rómverja hét Sosigenes. Þetta er
66