Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Síða 96

Tímarit Máls og menningar
lýsir kreppuárunum í sveit, og mátti naum-
ast seinna vera, því vissulega var lífsbarátta
sveitafólksins á þessum tíma eingu ómerk-
ari þáttur í baráttu íslenzkrar alþýðu við
þetta auðvaldsfyrirbrigði, kreppuna, en
stríðið í bæjunum, þótt í sveitinni væri
meiri kyrrð og ró, og hin íslenzka þolin-
mæði látin taka á sig byrðarnar með stuðn-
íngi Framsóknarflokksins.
Indriði G. Þorsteinsson hefur verið mjög
heppinn rithöfundur. Fyrsta smásaga hans
hlaut eftirtektarverð verðlaun og fyrsta
leingri skáldsaga hans var þýdd á erlend
mál og kvikmynduð, sem frægt er. Það gef-
ur að skilja að ný skáldsaga eftir svo þekkt-
an höfund hlýtur að vekja athygli og til
hans verða gerðar kröfur. Við höfðum bú-
izt við þessari skáldsögu fyrr, en þó má telja
það virðíngarvert að Indriði skuli hafa gef-
ið sér svona góðan tíma, í stað þess að gefa
út skáldsögu árlega, sem óneitanlega blýtur
að vera freistandi nú á tímum, þegar ís-
lenzkir menníngarstjórar virðast ekki
þekkja annan mælikvarða á bókmenntir en
metrakerfið. Sérstaklega hlýtur slíkt að
freista höfundar einsog Indriða, sem hefur
tileinkað sér hraðan stíl, sniðinn eftir út-
lendum fyrirmyndum. Stfl, sem hættir til að
verða vélrænn og allt að því sjálfvirkur í
höndum manna, án þess þeir geri sér grein
fyrir því.
En nú er önnur skáldsaga Indriða sem
sagt komin, og er bezt að segja það strax
að hún olli mér nokkrum vonbrigðum. Efni
sögunnar er naumast meira en koma hefði
mátt fyrir í meðal smásögu, en með því að
teygja það nægilega og bæta inn laungum
samtalsromsum hér og hvar hefur tekizt að
þræla sögunni uppí rúmar 300 blaðsíður.
Sagan er þokkalegur prósi, en hvorki
frumlegur né gæddur safaríkum uppruna-
leik úr sveit í jafn ríkum mæli og sumar
smásögur þessa höfundar.
Ljóst er að Indriði þekkir staðhætti og
umhverfi, þar sem sagan gerist, svo og hugs-
unarhátt og málfar fólksins, sem þarna býr,
og hann er kunnugur störfum þess, dagleg-
um áhyggjum og gleði. Hann hefur sem sagt
valið sér kunnuglegt söguefni. En þessi
kunnátta dugir honum bara ekki. Hann nær
þessu ekki nægilega vel til að gera söguna
verulega sannfærandi og kemur það bezt
fram í samtölunum, sem fyrr er vikið að.
Norðlenzkt sveitafólk talaði ekki svona í
þann tíð og gerir naumast enn. Ég set hér
dæmi er bóndasonurinn og heimasætan á
næsta bæ ræðast við:
„Ertu komin í kaupavinnu, sagði hann.
— Kannski, sagði hún.
— Það mátti ekki seinna vera.
— Ég sé það.
— Og það verður ekki meira hey að taka
saman en þetta.
-— Annars kom ég með kaffi.
-— Ég sé það á pinklinum.
— Jæja.
— Ég sá það raunar í fjarlægð að þú
mundir vera með kaffi.
— Og það hefur glaðnað yfir þér.
— Já mig langar í kaffi.
— Sama hver hefði komið með það.
— Kaffi er kaffi.
— Þú ert svo praktískur.
— Nú skil ég ekki.
— Hagsýnn.
-— Sér er nú hver andskotans hagsýnin.“
Þetta dæmi er valið af handahófi, en
álíka romsum er dreift um söguna víðsveg-
ar. Þessi samtöl eru yfirleitt óekta og í allt
öðrum stfl en sagan sjálf. Ég set hér annað
dæmi, einnig valið af handahófi. Þeir ræð-
ast við nágrannamir Einar og Tómas:
„— Ég held ætli að rigna, sagði Tómas.
— Sérðu til veðurs, sagði Einar.
— Ég finn það á mér.
— Ekki finn ég neitt.
— Þú ert of ungur.
— Hvað þarf maður að vera gamall.
86