Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Qupperneq 118

Tímarit Máls og meaningar
bóginn, og munu þeir komnir á skerjagarð-
inn fyrir byggðinni um eða skömmu eftir
1400. Skrælingjar voru veiðimenn og gerðu
til skamms tíma lítinn mun á hjörð og
veiðidýrum; sauðir og hreindýr voru þeim
jafnkærkomin bráð. Sauðaþjófnaður var
einhver mesti glæpur, sem hægt var að
fremja hér á landi. Það þarf lítið hug-
myndaflug til þess að sjá, að lítið vinfengi
hefur ríkt milli grænlenzkra bænda og
Skrælingja, sem höfðu mjög takmarkaðan
skilning á eignaréttinum og hljóta að hafa
sótt í hjarðirnar, þegar veiðin brást þeim,
og jafnvel einnig þegar ekki var hart á daln-
um. Það er því rangt, sem segir á bls. 65, að
engin ástæða hafi verið til blóðugra átaka
milli Eskimóa og Grænlendinga. Grænlenzk-
ar sagnir greina frá ófriði milli þjóðflokk-
anna tveggja í landinu, og G. J. þýðir sög-
una um Ungortok, síðasta Grænlendinginn,
og birtir hana í eftirmála bókarinnar. En
það voru fleiri hættur, sem steðjuðu að.
Niels Egede, sonur Hans Egede Grænlands-
postula, greinir sögn, sem angagok (anda-
manari) í Igaliko segir honum um eyðingu
biskupssetursins í Görðum, en samkvæmt
henni herjuðu sjóræningjar byggðina. Þessi
sögn hefur á sér meiri veruleikablæ en æv-
intýrið um Ungortok og fellur ekki fyrir
þeirri gagnrýni, að hún sé seint í letur færð
(bls. 70), því að hún á sér einnig lengri
bóklega geymd að baki. Englendingar
sigldu um 100 skipa flota árlega til Islands
á 15. öld; það var undirbúningsskóli þeirra
í siglingalistinni. Þá var ógjörlegt að sigla
áratugum saman frá Englandi norður yfir
Atlantshaf án þess að hreppa svipaðar haf-
villur og víkingar forðum og hrekjast til
Grænlands. Hamborgarannálar greina, að
íslandsför frá Hamborg hrekur til Græn-
lands 1537 og ’39, og styður sú heimild
frásögnina um Jón Grænlending, sem G. J.
tilfærir á bls. 75. Honum eru vel kunnar
þessar staðreyndir, en gætir þess ekki, að
Garðar voru stjórnar- og menningarmiðstöð
hinnar fornu Grænlandsbyggðar. Ef Görð-
um var eytt, þá missti hin fámenna, ein-
angraða útvarðstöð evrópskrar menningar
á Grænlandi viðnámsþrótt sinn, lá sundruð
eftir og beið tortímingar.
1 þann niund er Evrópumenn tygja sig til
landnáms á vesturhveli jarðar, fellur sú
þjóð í valinn, sem fyrst tók sér bólfestu í
þeim heimshluta. Harðæri urðu henni ekki
að aldurtila, ekki aðflutningsleysi, heldur
virðist hún hafa molazt milli gráðugra reyf-
ara og harðfengra steinaldarmanna.
Vínland hiS góSa. Adam frá Brimum seg-
ir í Hamborgarhistoríu, sem hann semur
um 1070, að margir menn hafi fundið ey
eina í úthafinu, og nefnist hún Vínland, af
því að þar vaxi vínviður og einnig akrar
sjálfsánir. Þessi fróðleikur er honum kom-
inn frá hirð Dana konungs, Sveins Ulfsson-
ar, og er það elzta heimild um Vínland.
Tvær íslenzkar fomsögur, Grænlendinga
saga, rituð seint á 12. öld, og Eiríks saga
rauða, rituð um 100 ámm síðar, greina frá
því, að víkingar fundu lönd vestan Græn-
lands um 990 og fóru þangað nokkrar land-
könnunarferðir. Um fjögurra dægra sigl-
ingu í útsuður frá Grænlandi lá Helluland.
Það var gróðurlaust, jöklar allt hið efra,
„en sem ein hella væri alt til jöklanna frá
sjónum". — Þriggja dægra siglingu sunnar
lá Markland. „Það land var slétt og skógi
vaxið, og sandar hvítir víða ... og ósæ-
bratt“. — Um tveggja dægra siglingu (þ. e.
24 klst.) í útsuður frá Marklandi lá Vin-
land. Þar var sólin um 6 klst. á lofti í
skammdeginu. Samkvæmt því er talið, að
Vínland hafi legið fyrir sunnan 50° n.br.,
en óvíst hve langt fyrir sunnan.
Þetta er landaskipan Grænlendinga sögu.
Hún er ekki beysin, en óheimilt er að álykta
nokkuð um Vínlandsferðir annað en það,
sem fær stoð í texta hennar, eins og síðar
verður að vikið.
108