Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Qupperneq 121

Norskar bœkur
Danir mikinn sameiginlegan bókmenntaarf,
og var skerfur Norðmanna ekki smár, þar
sem voru menn eins og Holberg og Wessel
þegar á átjándu öld. Höfuðskáld Norð-
manna og forgöngumaður þjóðlegrar end-
urreisnar á öldinni sem leið, Henrik Werge-
land (1808—1845), varð einna fyrstur til
að taka upp í ritmálið norsk orð, sem
höfðu ekki áður verið notuð í dönsku rit-
máli og sama gerðu Asbjftrnsen og Moe
í ævintýrum sínum og þjóðsögum (sem
annars voru að beita mátti endursagðar á
dönsku ritmáli). Þetta var að margra
ltyggju rétta aðferðin til að breyta þessu
hefðbundna danska ritmáli í norskt ritmál.
Þeirri stefnu fylgdi eindregið atkvæða- og
áhrifamesti rithöfundur Norðmanna á síð-
ari liluta 19. aldar, Bjprnstjerne Bjprnson.
Aðrir frægustu rithöfundar þessarar bók-
menntalegu gullaldar fóru sér hægar að
þessu leyti, þó að þeir væru yfirleitt snortn-
ir af þessari stefnu og gerðu sitt til að efla
þessa þróun. Jafnframt hafa smám saman
verið gerðar æ róttækari breytingar á mál-
fræði og stafsetningu.
Dagblöðin eru öll rituð á hinu dansk-
norska ritmáli, en Jjó er allmikill munur
á málfari þeirra. Eitt víðlesnasta blað
Óslóar, Dagbladet, fylgir flestöllum þeim
breytingum, sem stefna að því að gefa mál-
inu norskan svip, en önnur eru yfirleitt
miklu íhaldssamari að því leyti. Skáld og
rithöfundar fara og yfirleitt að sínum eigin
lögum viðvíkjandi málfari og rithætti, og
á síðustu árum hefur orðið vart vaxandi
íhaldssemi í málfari sumra rithöfunda.
Hins vegar eru svo þau skáld og rithöf-
undar, sem yrkja og skrifa á svokallaðri
nýnorsku. Þeirra þáttur er ekki eins fyrir-
ferðarmikill, en síðan það ritmál kom til
sögunnar seint á öldinni sem leið, hafa
orðið til mjög merkar bókmenntir á því
máli. Sú tunga er ótvírætt mjiig vel fallin
til skáldskapar og liafa ýmis frægustu verk
erlends skáldskapar verið þýdd á hana með
ágætum, — nýjust af því tagi er þýðing á
La divina commedia eftir Dante, gerð af
Henrik Rytter og Sigmund Skard. Þessa
verks er getið hér, þótt annars sé sneitt
hjá þýðingum, sökum þess að þetta höfuð-
skáldverk evrópskra bókmennta hefur ekki
verið þýtt á íslenzku. Allmargir söngvar
eru felldir úr í þýðingunni, en allt er verkið
liið' vandaðasta og smekklega og fræði-
mannlega tilreitt handa lesandanum, með
rækilegum inngangi um verkið og skáldið
og aftast eru athugasemdir. Kunnur dansk-
ur bókmenntamaður, Emil Frederiksen,
hefnr sagt um þessa þýðingu: „Jeg synes,
at denne norske oversættelse toner mest
Dante’sk af alle de skandinaviske jeg
kender.“ — Bókin er mjög veglega úr
garði gerð og kostar innbundin með skinn-
kili 58 kr. (Det norske samlaget).
Hér skulu nefndar fyrst nokkrar bæknr,
sem með meira og minna rétti má flokka
sem sagnfræði:
Halvdan Kobt, réttnefndur nestor norskra
sagnfræðinga, er nýlátinn og var kominn
yfir nírætt (f. 1873). Seinasta sumarið sem
hann lifði, bjó hann ti! prentunar ritgerða-
safn, sem nefnist Minnearv og historie
(Aschehoug, 238 bls., heft 37 kr.). Flestar
greinarnar hafa verið prentaðar áður hér
og þar, en sumar ekki, t. d. greinin Minne-
arv, þar sem Koht rifjar upp endurminn-
ingar sínar um marga löngu liðna merkis-
menn. Á yngri árum hafði hann átt þess
kost að kynnast og eiga nokkur skipti við
ýmsa kunnustu menn Noregs á sviði bók-
mennta, vísinda og stjórnmála, eða þá nán-
ustu vini og vandamenn, þegar hann safn-
aði gögnum um látna menn. (Bókin er
mestöll rituð á nýnorsku).
Norsk historie eftir Arne BergsgSrd,
1814—1880, er efnismikil, en stutt og sam-
anþjöppuð Noregssaga í smábókabroti, og
framhaldið, um tímabilið 1880—1940, er
215