Tímarit Máls og menningar

Ukioqatigiit

Tímarit Máls og menningar - 01.04.1983, Qupperneq 34

Tímarit Máls og menningar - 01.04.1983, Qupperneq 34
Tímarit Máls og menningar Með þessu er ekki sagt að bækur eigi að hefja á stall sem véfréttir úr goð- heimum. En spurningin andspænis ofannefndri hugmyndarýni hlýtur að vera: Að hvaða leyti hafa bókmenntir sérstöðu umfram aðra texta í ljósi þessarar aðferðar? I hverju er bókmenntagildi tiltekinna verka fólgið? Lúrir ekki á bak við þetta viðhorf gömul raunsæiskrafa, bókmenntirnar eiga að vera vísindalegar endurspeglanir á raunveruleikanum einsog í árdaga natúr- alismans? Því fer fjarri að öll hugmyndarýni sé á þessu frumstæða stigi. Margir marxistar hafa sótt í smiðju strúktúralismans, kannað hugmyndaheim skáldverka með aðferðum hans. Reynt er að finna lykilhugmyndir verks og vensl þeirra innbyrðis könnuð, skoðað hvernig þau vensl breytast í rás frá- sagnarinnar. Sú aðferð hefur skilað mörgum merkum rannsóknum á goð- sögum, ævintýrum, hetjukviðum, raunsæislegum frásögnum ýmisskonar og afþreyingarbókmenntum. En það er einsog hún dugi skammt andspænis módernískum verkum, sem virðast koma margri hugmyndarýni í bobba. Hvers vegna? Hluta svarsins má finna hjá marxíska bókmenntafræðingnum Leo Löwenthal, sem spurður var að því í nýlegri viðtalsbók hvers vegna hann hefði aldrei beitt félagslegri rannsóknaraðferð sinni á módernísk verk. Hann sagði: „Við skulum taka Kafka sem dæmi: Sagt er: Þetta og þetta í verki hans speglar firringu nútímans, hvernig maðurinn er flæktur inn í skrifræðisóskapnað háþróaðra samfélaga, þennan stýrða heim; sagt er: Absúrdleikhúsið er gagnrýnið svar við hruni raunverulegra samskipta í nútímanum; sagt er: Thomas Mann tjáir upplausn borgarastéttarinnar — og hvað með það? Hvað segir þetta okkur? I fyrsta lagi hefði ég þarmeð ekkert sagt um listrænt gildi þessara verka og þegar allt kemur til alls hefði ég — í ljósi þess á hvaða stigi félagsheimspekileg umræða er — bara verið að þylja klisjur."5 II Annar ljóður á margri hugmyndarýni er einfaldlega sú lélega efnishyggja, sem meira að segja Engels skammaði ýmsa lærisveina sína fyrir. Vissulega hafði það verið ein af forsendum kenninga hans og Marx að vitund manna væri skilorðsbundin af félagslegri veru þeirra, og sums staðar tala þeir um hvernig yfirbygging samfélagsins sé háð efnahagslegri undirstöðu þess (og er gildi þess líkans takmarkað). En ekki er þarmeð sagt að allar mögulegar hugmyndir ,endurspegli’ tiltekin fyrirbæri í skipulagi framleiðslunnar — yfirleitt eru þessir þekkingarfræðilegu speglar best geymdir í sínum sal í Tívolí. Þá vill líka gleymast að mannlegt samfélag er samsett úr mun fleiri þáttum en efnahagsgrundvellinum. Og að þessir þættir, svo sem fjölskylda, ríkisvald, ýmsar stofnanir af misjöfnum uppruna, verkalýðshreyfingin, hafa 152
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar: 2. tölublað (01.04.1983)
https://timarit.is/issue/381023

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.

2. tölublað (01.04.1983)

Iliuutsit: