Tímarit Máls og menningar - 01.06.1983, Síða 11

Adrepur
fallast á að það sé eini skoðunarhátturinn sem sé alvarlegum bókmenntum
samboðinn.
Þegar hér er komið sé ég aðeins tvær leiðir fyrir hendi. Onnur er sú að víkka
lagskiptingarlíkanið dálítið frjálslega og segja að vitundarlíf manna eigi sér stað í
yfirbyggingunni, þar á meðal þessi eining innihalds og forms sem við köllum
bókmenntir. Hin er sú að segja að söguleg efnishyggja hafi ekkert að bjóða til
skýringar á bókmenntum, marxísk bókmenntafræði sé misskilningur, annað
hvort á marxisma eða bókmenntum. Báðar þessar leiðir virðast mér fyllilega
verjandi. Hins vegar held ég að það valdi bara hugtakaruglingi að fara í staðinn
að kenna einhverja allt annars konar bókmenntakönnun við marxisma, eins og
mér virðist Halldór vilja gera.
Karl Marx hefur hlotið þau óvenjulegu örlög meðal heimspekinga að verða
skotspónn pólitískra árása í hundrað ár eftir að hann hvarf undir græna torfu.
Astæðuna vitum við öll: kenning hans var ógnun við ríkjandi stétt. Þessar árásir,
hártoganir og rangfærslur, hafa leitt margan manninn sem vildi kalla sig
marxista út á villigötur. Eg held að það megi kannski segja að þessar villigötur
liggi í tvær ólíkar áttir. Auður Styrkársdóttir hefur leiðst út á aðra: að fara að
taka þátt í því að elta uppi hjá Marx ósamkvæmni ósiðlega nauðhyggju og
gloppur. Halldór Guðmundsson fer hina leiðina: að afneita grundvallaratriðum
í kenningu Marx, hasla sér völl á einhverju sem hann telur fræðilega haldbetra
að kalla þann völl marxisma.
Það er fjarri mér að frábiðja Marx gagnrýni eða halda því fram að hann sé yfir
hana hafinn. Mér er bara annt um að við sem eigum ekkert sökótt við hann í
pólitískum efnum látum ekki plata okkur til að hafna því sem við getum lært af
honum.
241