Tímarit Máls og menningar - 01.06.1983, Page 118

Tímarit Máls og menningar
að hann fari brátt að kyrja Island úr
Nató, herinn burt. En umfram allt er
hann góður faðir, ástúðugur, skilnings-
ríkur og vill börnum sínum allt hið
besta. Satt að segja er Þorsteinn svo
fullkominn maður, að þegar mennta-
mannaróttæknin sem María er að lauma
inn hjá honum er undan skilin minnir
hann einna helst á nafna sinn og starfs-
bróður í Oddubókunum
Sem betur fer eru svona menn áreið-
anlega til, og það er í sjálfu sér skiljan-
legt að Olga Guðrún hafi freistast til að
draga upp sem skarpastar andstæður
milli foreldranna til að varpa sem átak-
anlegustu ljósi á örlög Huldu litlu. En ég
get ekki að því gert að mér finnst vera
falskir tónar í lýsingu Þorsteins, eins og
raunar í sumum orðræðum hans. A
hann ekki sjálfur einhverja sök á því
hvernig fer? Etv. hagar hann sér hárrétt í
máli dóttur sinnar, og gagnvart henni,
því engin ástæða er til að álasa honum
fyrir þau mannlegu mistök að vanmeta
andstæðinga sína. En ætli hann eigi ekki
sjálfur einhverja sök á því að fyrra
hjónaband hans fór út um þúfur? Hefur
hann ekki tekið sinn virka þátt í því að
gera Önnu Lilju að því sem hún er,
vanmetið hana og viljað hafa hana sem
dúkku, meðan hann menntaði sjálfan
sig, í stað þess að styðja hana til þroska?
Vitaskuld snýst þessi saga ekki um að
gera upp sekt og sakleysi foreldranna, en
andstæðurnar í lýsingu þeirra bjóða
slíku uppgjöri heim, og sagan hefði orð-
ið trúverðugri og, að mínum dómi,
áhrifameiri ef meira jafnvægis hefði
gætt.
Hvað sem líður misbrestum í umgerð-
inni um sögu Huldu Þorsteinsdóttur, er
sagan sjálf að mörgu leyti ákaflega vel
sögð. Hún er spennandi, og spennan er
ekki eingöngu á ytra borði, heldur sál-
fræðileg, vegna þeirrar djúpstæðu tog-
streitu í tilfinningalífinu sem við verðum
vitni að hjá Huldu. Lýsing hennar er
mjög skýr og trúverðug. Manni kann að
finnast hún taka óeðlilega fullorðinslega
til orða í bréfum sínum, en í fyrsta lagi
skyldi enginn vanmeta þann þroska sem
getur komið fram hjá greindu barni á
hennar aldri, sem hefur lent í raunveru-
legum erfiðleikum, og í öðru lagi má líta
á það sem fullkomlega réttlætanlegt
skáldaleyfi að láta hana skýra afstöðu
sína og tilfinningar með heldur greini-
legri hætti en líklegt má þykja miðað við
aldur. Lýsing hennar er annars mjög
raunsæ og sálfræðilega vel gerð. Hún er
greind og tilfinningarík, en hefur jafn-
framt erft nokkuð af veiklyndi móður
sinnar. Henni þykir vænt um báða for-
eldrana og vill hvorugt særa. Þetta mis-
notar móðir hennar í sjálfselsku sinni og
Hulda verður sífellt bældari og þjáð af
innri spennu. Það er því ekki að furða
þótt mótstöðuafl hennar sé lítið og yfir-
sýn yfir það sem er að gerast þegar taflið
milli foreldranna tekur æsilegan sprett
nærri sögulokum. I sögulokin er svo að
sjá sem bælingin hafi tekist og Hulda er
orðin allt að því eins og tamið dýr. En
við þekkjum hana of vel til að trúa að
mótstaðan hafi verið numin úr henni.
Síðar meir hlýtur hún að leita útrásar
annaðhvort í uppreisn eða taugaveiklun,
en sagan lætur þeirri spurningu ósvarað
hvað verði ofan á, þótt bjartsýnn lesandi
geti leyft sér að vona að með hjálp föður
síns, og etv. bróður, muni Hulda ná
valdi á eigin lífi.
Sálfræðilegur trúverðugleiki tryggir
ekki listgildi sögu og síst af öllu sú ná-
kvæmni í sálarlífslýsingum sem svarar
öllum .spurningum fyrir lesanda. Olga
Guðrún gengur vissulega langt í því að
skýra sálarlíf Huldu litlu, og er það ekki
348