Tímarit Máls og menningar - 01.11.1983, Blaðsíða 106

Tímarit Máls og menningar
eins og fuglarnir og eftir sitji skáldin og
hafi engan til að syngja fyrir ljóðin dýru
og góðu.
Heldur lítil er líka trúin á áhrif —
jafnvel gildi og heilindi — skáldskapar-
ins í „Oráði“ (22). Hann stendur varla
upp úr í allri ringulreiðinni:
/ .../
og aldarþysinn,
orð skáldsins og heimskan
sameinast blind.
I „Náttsetu" (23) er meiri hugur í
skáldinu þótt útlitið sé svart — það kall-
ar til baráttu. Þar er ógnin enn að skelfa
og knýjandi þörfin á liðsinni
skáldskaparins:
Þið kneyfið rauðar veigar, helzt af
tunnum —
unz stendur þar, sem stigin uppúr
brunnum,
þín stefjamóðir, vordaganna systir.
Þið vitið að þið verðið aldrei samir;
nú vill hún leita svars í túni braga:
hvort laufgist áfram lífstré dauða-
mótt.
Þið horfið sem í tómið, túngustamir
og teljið bleika fíngur einsog daga,
þér skáld — sem kváðuð skrum í alla
nótt.
Vegna þess að í „Náttsetu" er örlítil
bjartsýni í bland við Jórvíkurlega vand-
lætinguna á ljóðið heima í hópi fárra í
bókinni sem eiga sér vonarglætu um líf
og list; styrkist þá heldur trúin á að
kvæðin í „Reimleikum" nái að lýsa upp
myrkrið vonda.
Kannski má að hluta rekja efa um
áhrif skáldskaparins til þess að hægt er
að nota málið til annars og ógæfulegra
en að yrkja frelsandi skáldskap. Af-
skræming máls kom einmitt fram í
„Golgata" þar sem drepið var með orð-
um og „Veðri og orðum“ þar sem orðin
voru fjötrar. Ekki síður hafa skáld okkar
aldar umgengist málið af varfærni,
vantrú og tortryggni vegna þess að það
sem orðin standa fyrir er sífellt svívirt og
þau — jafnvel hin stærstu og fegurstu —
glata merkingu sinni. Skáldin fá það
erfiða hlutverk að halda líftórunni í mál-
inu og um leið gæða það nýju lífi. Ekki
er furða þótt þau fari sér hægt. I
„Rúnaristu“ mátti sjá andstæðu lífs og
dauða í sól og hríð. En þar er líka um
andstæðu hugsunar og orða að ræða:
Vér lögðum á brattann
Sól gekk undir
við sefafjöll
A brast orðahríð
Vér lifum og nögum
Ijóðkjúkuna
Hugurinn er lífsmegin, tengist sólinni,
en orðin tilheyra hríð og þar með dauða.
Og orðin eru huganum yfirsterkari.
Orðahríð bendir til orðaflaums og
merkingarleysis. Líkindin við stríð
(orrahríð) leiða hugann að samhengi
milli stríðs og dauða, innantómra orða
og afskræmdra hugsjóna. Hugsun og
orð eru þó ekki þær fullkomnu andstæð-
ur í Ijóðinu sem ætla mætti. Skáldskapur
er annars konar mál en orðahríðin,
stendur við hlið lífsins. Og ljóðið fer
öllum skáldskap varlegar með orðin og
sú daufa birta sem lýsir úr endi
„Rúnaristu" helgast af því að lífinu
býðst ljóðið gegn dauðanum. Við tórum
\
576