Tímarit Máls og menningar - 01.06.1991, Blaðsíða 7

Sigurður Pálsson
Utþrá/Heimþrá
Ágætu menningarþingmenn.
Ég skrifaði niður yfirskrift þessa þings
gegnum síma svohljóðandi: íslensk menn-
ing í ljósi alþjóðaþróunar og svo fór ég að
hugsa um þetta; íslensk menning í ljósi
alþjóðaþróunar, bíðum við: íslenskt, hvað
er íslenskt? menning, hvað er menning? í
ljósi og það fannst mér augljóst, alþjóða,
hvað er það alþjóða? þróun, hvað er þróun?
— og af þessum fimm orðum fannst mér
ekkert augljóst og ótvírætt nema ljósið og
511 þessi orð eru einsog hús þar sem við
höfurn grunninn og þakið en veggimir eru
óljósir, það er að segja þessi hugtök eru opin
og margræð, en við höfum ljósið, eldinn til
að elda og ljósið til að lýsa og hér á ráð-
stefnunni áttum við því láni að fagna að
hafa Madame Catherine Lalumiére, aðal-
framkvæmdastjóra Evrópuráðsins meðal
okkar og það er sérstök ánægja vegna þess
að hún ber okkur ljósið í nafni sínu, Lalurni-
ére þýðir einfaldlega ljósið.
Ég ætla að bregðast við víðtækri yfirskrift
þingsins huglægt, súbjektíft, í fyrstu pers-
ónu.
Reyna að velta vöngum og í besta falli
spyrja nokkurra spuminga en þið skuluð
ekki búast við því að ég geri neina tilraun
til þess að koma með svör.
Ég ætla semsagt að fletta upp örfáum
spilum úr spilastokknum sem merktur er
íslensk menning og umheimurinn.
Fletta upp spilum, en ég ætla ekki að
reyna að leggja kapal með það fyrir augum
að láta hann ganga upp. Það er miklu frekar
hlutverk stjómmálamanna og athafna-
manna. Raunar hygg ég að þetta hlutskipti
menntamanns að fletta upp spilum, velta
vöngum og leita að spurningum sé oftlega
vanmetið. Þetta hlutverk er nauðsynlegt
ekki síður en ákvarðanataka sem er alltaf
svart-hvít athöfn; með því að taka eina
ákveðna ákvörðun hafnar maður öllum hin-
um ákvörðununum.
Um þessa mótsögn milli hlutverka
menntamanns annars vegar og stjómmála-
manns eða athafnamanns hins vegar segir á
einum stað í bókinni Vonin eftir André Mal-
raux:
Mikilhæfur menntamaður er sá sem ein-
beitir sér að blæbrigðum, stigsmun, eig-
inleikum, flóknum hlutum og sannleik-
anum óháðum öllu öðru. Hann er á móti
svart-hvítum þankagangi. En möguleik-
ar til að aðhafast eitthvað eru í svart-
hvítu vegna þess að allar athafnir eru
annað hvort eða.
TMM 1991:2
5