Tímarit Máls og menningar - 01.06.1991, Blaðsíða 21

meira virði en t.d. spekulationir ólærðra manna í málfræði eða náttúm-
vísindum. En til þess að hafa þvílíka þekkingu á lífinu, þurfa menn að
studera lífið út og inn. Rómanahöfundur, sem getur ætlast til þess að vera
tekinn alvarlega, þarf fyrst og fremst að þekkja niður í kjölinn það
umhverfi, sem hann ritar um. Hann þarf að þekkja út í ystu æsar
hugsunarhátt fólksins, tilfinningar þess, mál þess, sögu þess, menningu
þess. Hann þarf einnig að vita mikið í náttúrufræði, eðlisfræði, sálarfræði,
jafnvel svo og svo mikið í stjömufræði, mannfræði, hausafræði, andlits-
dráttafræði o.s.frv. Hann verður að hafa skarpa eftirtektargáfu og umfram
allt að geta séð einkenni hlutanna eins og þau eru. Hann verður líka að
vita svo og svo mikið í hagfræði og pólitík.
Þessar skoðanir mínar á eðli skáldsagnagerðar gerðu það meðal
annars fleira að verkum að ég lagði aldrei inn á þá braut bókmenntanna.
En þess í stað valdi [ég] mitt sérstaka ritform, sem er nýtt í íslenskum
bókmenntum og sennilega mesta nýjung í bókmenntum vomm síðan
Bjami Thorarensen [og] Jónas Hallgrímsson innleiddu rómantísku stefn-
una.
Mitt annað mein var það að mér fannst flest af því sem ég las svo
ófrumlegt, svo lrkt staglinu í öllum hinum, að ég fékk viðbjóð á því
bókmenntaformi, sem þeir notuðu. Þetta var ekki nein afleiðing af leit
eftir einhverju fmmlegu, ekki heldur neitt sérviskupot til þess að vera
öðmvísi en aðrir. Þetta var eiginleiki, sem lá í eðli mínu, sem alltaf frá
því ég man fyrst eftir mér, gerði öðru hvom vart við sig, en ekki náði
fullum tökum á mér fyrr en árið 1914 (?). Það bókmenntaform, sem ég
hef notað er því alls ekki ávöxtur af leit. Það hefur sprottið ósjálfrátt fram
úr fylgsnum sálar minnar. Ég vil ekki fullyrða neitt um það, hvort þetta
form mitt er betra en hinar gamaltroðnu götur. En það, sem ég vildi segja,
það er það, að það er nýjung. Bréf til Láru, íslenskur aðall og að nokkru
leyti Pistilinn skrifaði . . . eru eina nýjung, sem komið hefur fram í
íslenskum bókmenntum í síðastliðin 100 ár.
Þótt ég sé mjög rómantiskur í aðra röndina, þá er ég á hinn bóginn
miskunnarlaus raunsæismaður. Ég kappkosta af öllum kröftum að setja
mér hlutina fyrir sjónir eins og þeir eru og að velja hverjum þeirra
nákvæmlega þau orð, sem mér hefur fundist passa þeim. Og í því liggur
að nokkru leyti líf frásagnar minnar, að mér hefur tekist að nefna hlutina
sínum réttu nöfnum.
Vegna þess að ég var realisti vakti það lengi fyrir mér, að studera
systematiskt ýmsar fræðigreinar til þess að geta skrifað um lífið, eins og
það er. Ég hafði þegar studerað svo mikið íslenska tungu, íslenskar
fornbókmenntir, stjörnufræði, spíritisma, yogavísindi og guðspeki, að
TMM 1991:2
19