Tímarit Máls og menningar - 01.06.1991, Blaðsíða 15

Guðmundur Andri Thorsson
Hjátrú Þórbergs
Hann rannsakaði sjálfan sig í verkum sínum
án þess að virðast nokkum tímann hugfang-
inn af sjálfum sér, hann kannaði huga sinn
og líf sitt og líf huga síns eins og um annan
mann væri að ræða og því gat hann sýnt
okkur hinum hvemig við erum. Hann sýndi
okkur hvemig hvatimar stjórna okkur,
hversu merkileg sem við þykjumst vera og
kenndi okkur þar með að bera ekki virðingu
fyrirneinum hátignarpersónum umfram til-
efni. Hann endurskóp paradís bemsku sinn-
ar og gaf okkur í Suðursveitarbálki sínum
svo við mættum sjá fagurt mannlíf og skilja
að það er okkar hlutverk að fegra okkar
mannlíf — hér — í stað þess að leita þess í
öðrum stöðum. Hann kenndi okkur að
leggja við hlustir þegar steinamir tala og
það er við okkur að sakast ef við heymm
ekki tal þeirra, það er okkar böl. Hann
hamraði á því að við skyldum ekki miklast
af neinu, minnti okkur án afláts á ófullkom-
leika okkar, uppskafningshátt, fordild og
heimsku. Hann hamraði á því að til væru
fyrirbæri í heiminum jafnvel þótt við skynj-
uðum þau ekki, og ævinlega þegar eitthvað
gerðist héma hjá okkur sem auðgaði til-
veruna, gaf henni lit og dýpt og háska — þá
trúði hann. Hann kenndi okkur að þó að við
séum komin inn í tuttugustu öldina og
kunnum þar af leiðandi svo vel með ýmis
tæki og tól að fara þá eigum við ekki að láta
þær listir njörva manneðlið í okkur; þá eig-
um við að trúa því að skeiðahvarf sé dásam-
leg sönnun fyrir öðru lífi, að gnauð á mæni
sé töpuð sál, að þúst úti í vatni sé Lagar-
fljótsormurinn. Hann leit svo á að sam-
félagsskipanin væri undir okkur sjálfum
komin og okkur bæri að koma henni skyn-
samlega fyrir, og er vert að hafa það í huga
að þótt miðstýringarkerfið í Austur-Evrópu
sem við emm farin að kenna við sósíalisma
sé hmnið, verður samt skipan heimsmál-
anna ekki hótinu gáfulegri fyrir það, mis-
skiptingin ekki þolanlegri, rányrkjan ekki
meinlausari; ekkert hefur verið leyst. Það er
annað líf, sagði hann og var talinn trúgjarn
maður. Þegar við komum nú saman hér til
þess að minnast Þórbergs Þórðarsonar og
sýna stílsnillingi verðugan sóma er það ósk
mín til okkar allra að við læmm loksins að
rækta með okkur þann eiginleika Þórbergs
sem fráleitastur þótti: megi hann líta niður
til okkar af astralplaninu og veita okkur
örlitla hlutdeild í trúgimi sinni vegna þess
að í henni er fólgin virðingin fyrir því sem
okkur var aldrei trúað fyrir.
Flutt við afhendingu Stílverðlauna Þórbergs 1991.
TMM 1991:2
13