Tímarit Máls og menningar - 01.06.1991, Side 63

„blankkort" — þó að það sé hvergi orðalag
sögunnar. Grímur kann að hafa fleiri „stig“
í atburðanna rás, a.m.k. segir sagan að hann
hafi kysst Möngu (sbr. 129) og þá hlýtur
„drottningin" að hafa verið hans á meðan,
en Jónas virðist hins vegar fá „síðasta slag“
sögunnar þegar Manga snýst öndverð gegn
Grími. Ónefnt er þá hvemig söguhöfundur
Marjas nýtir sér „spilamennskuna" alla er
hann sýnir að drenginn langar að spila við
einhvern af því að hann þráir félagsskap og
samneyti við aðra, en þegar upp er staðið er
spilað með hann og hans bíður sorg og
einsemd.
Þyki einhverjum þessi túlkun of glanna-
leg skal til viðbótar nefnt að frásögn sög-
unnar af uppgjörinu í hjónaspilinu er sniðin
listavel að marjasspilinu. Drýgstan hluta
spilsins þarf ekki að „bekenna“, þ.e. gefa
spaða í spaða, lauf í lauf, o.s.frv. í loka-
umferðinni erkrafan um að menn svíki ekki
lit hins vegar svo hörð að í hvert skipti sem
spil er látið út fylgir þula sem þessi: Tígull
með tígli ef tígull er til. I sögunni er málum
hins vegar á þann veg farið að „allur heim-
urinn“, þ.e. Grímur og Jónas og Manga,
„svíkur lit“ — og þá á kostnað Nonna.
Jónas segir aðeins hálfan sannleikann, ber
Nonna þungum sökum en sleppir eigin
svikum og ótuktarskap við hann. Grímur
horfir með öllu framhjá eigin hlut í rím-
unum og formælir drengnum. Manga, sem
sögunni samkvæmt hefur fyrr klipið dreng-
inn og barið hann (sbr. 129) og getur þvf
tæpast vænst þess að hann syngi henni lof,
krefst loks hýðingar.
III
Eins og í upphafi var nefnt hafa ýmsir sem
skrifað hafa um söguna, einkum fjallað um
efni hennar og boðskap — og þá frekast
samlíðanina með tökudrengnum er af frá-
sögninni skín, og fyrirgefningarskylduna
sem þeir telja fóstruna boða í seinni hluta
sögunnar. Þar segir hún t.d.:
— Ef við komumst einhvern tímann svo
langt að sjá það að allar okkar áhyggjur og
sorgir og móðganir og reiði, og allt þetta
sem þjáir þig nú, er ekki annað en bams-
legur hégómi, ekki annað en skuggar af
hrófatildri heimskunnar — skuggar sem
verða að engu þegar hrófatildrið hrynur —
þá sjáum við líka að við höfum verið börn
— alveg eins og þú sér nú að þú varst barn
þegar marjasinn olli öldugangi í sál þinni.
(145-146, breytt letur hér)
Hér skal hvorki dregið í efa að kjörum og
líðan lítilmagnans sé vel lýst í Marjas, né
heldur að í orðum fóstrunnar birtist ein-
hvers konar áminning um að á mælikvarða
guðs og eilífðarinnar séu glöp og tilfinn-
ingaátök hégómi einn og skuli því fyrir-
gefin. Hins vegar skal bent á að vera kann
að menn hafi einblínt um of á bemsku-
söguna og boðskap fóstrunnar— á kostnað
þeirrar sögu sem aðeins er ýjað að.
í áðumefndum ritdómi sínum er Helgi
Sæmundsson þeirrar skoðunar að Einar
hefði betur sleppt lokasamtali sögumanns
við fóstruna. Hann segirm.a.:
Hins vegar er niðurlagið á Marjas með
þeim hætti, að það veikir söguna að miklum
mun og gerir hana í meira lagi ósennilega.
Sagan væri í senn áhrifameiri og samfelld-
ari, ef höfundurinn hefði endað hana á því,
þegar fóstran kveður Nonna litla þegar
hann er háttaður eftir rekistefnuna út af
rímnakveðskapnum og finnur frið ástrík-
isins vefjast utan um sál sína.11
Enda þótt nútímalesanda kunni að finnast
TMM 1991:2
61