Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1991, Side 70

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1991, Side 70
hann alvarlega. Neiti hann að rökstyðja skoðun sína hegðar hann sér nefnilega líkt og sá sem segist kunna járnsmíðaren neitar svo að sýna kunnáttu sína í verki. Og eins og þeir Kuhlmann og Apel benda á þá tapar liann lfkaef hann reynir aðefla skoðun sína rökum því þá viðurkennir hann ágæti rök- fræðinnar. . . . sannur skáldskapur? Gagnstætt Nietzsche virðist Eyjólfur Kjalar telja að djúp sé staðfest milli vísinda og bókmennta. Hann talar eins og öll sannindi hljóti að vera einnar rótar og andæfir þeirri skoðun að til séu sannindi sem eru pers- ónubundin og skáldleg. Staðhæfingin „öll sannindi eru persónubundin“ fellur um sig sjálfa því hún hlýtur sjálf að vera pers- ónubundin og því ekki algild. En sé hún algild þá er hún röng." Þetta er hárrétt athugað hjá Eyjólfi. En hann gerir sér ekki grein fyrir því að þótt útilokað sé að öll sannindi séu persónubundin þá er ekki þar með sagt að engin sannindi geti verið þeirr- ar náttúru. Michael Polanyi, bresk-ung- verskur fjölfræðingur, hefur gert orða- sambandið „persónuleg þekking“ að tísku í heimspeki. Inntakið í hugmyndinni um persónulega þekkingu er að við vitum meir 12 en við getum miðlað öðrum. Við eigum í engum erfiðleikum með að þekkja andlit en okkur virðist um megn að lýsa þeim með orðum svo fullnægjandi sé. Samt er þessi þekking prófanleg. Ef ég segist þekkja andlit Eyjólfs Kjalars má hæglega skera úr um sanngildi þeirrar full- yrðingar. En slíkur úrskurður upplýsir okk- urekki um þann innsæisbundna, þögla þátt sem gerir persónulega þekkingu að því sem hún er. Kunnátta af ýmsu tagi flokkast einnig undir þögla þekkingu, góður vinur minn segir að hann viti ekki hvar stafirnir á rit- vélinni eru en fingurnir viti það ágæta vel! Annað gott dæmi um þögla þekkingu er kunnátta okkar í móðurmálinu. Einstak- lingur, sem ekki veit hvað málfræði er, get- ur talað móðurmál sitt lýtalaust og leiðrétt villur annarra án þess að geta gert nokkra fræðilega grein fyrir því í hverju villumar eru fólgnar. Vissulega getur málfræðingurinn endur- gert þögla þekkingu okkar á móðurmálinu en hann getur aldrei miðlað því lífræna við þessa kunnáttu enda lærum við ekki fram- andi tungur með málfræðistagli einu sam- an. Mín hugmynd er sú að ef þess er nokkur kostur að miðla þessum lífræna þætti hljóti fagrar listir að geta lagt nokkuð af mörkum. Nærtækt er að benda á að „portrettmálari" miðlar persónubundinni þekkingu á and- litum með penslinum. Og góður höfundur getur oft klætt það í orð sem bögglast orð- vana fyrir brjóstum vorum. Tökum til dæm- is lýsingu bandaríska rithöfundarins Thom- asar Wolfes á töfrum eldsins: „He saw the wonder of it, the strangeness of it, the beauty of it, and the neamess of it“.13 Flestir þekkja töfra eldsins en fáum er gefið að lýsa þeim, til þess þarf innblásið skáld. Annað skáld, Svisslendingurinn Robert Walser, tjáir hughrif af snæviþaktri grund með svofelldum hætti: „Og það er hlýtt í öllum þessum mjúka kafasnjó, það er hlýtt eins og í notalegri stofu þar sem frómar manneskjur hafa hist til að eiga saman ljúfa stund“.14 Flestir þekkja þessa notakennd en höfundur skerpir skilning okkar á henni með samlíkingu við það sem Baunar kallar „hjemmelig hygge“. 68 TMM 1991:2
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.