Tímarit Máls og menningar - 01.06.1991, Blaðsíða 43

barist var gegn þama, það er að segja
Moskvusinnaðir kommúnistar, þeir stýrðu
auðvitað miklu í þessu andófi gegn Amerí-
könum og gekk ýmislegt fleira til en ástin á
landi, þjóð og tungu.
Moskvutrúin .. .
Ég skal segja þér að ég rakst á úrklippu
um daginn, forsíðu Þjóðviljans frá 1957
þegar Sovétríkin höfðu sent mannaða eld-
flaug út í geiminn; menn trúa þessu orðalagi
bara ekki í dag, það er talað um að nú sé
komin endanleg sönnun þess hversu sósíal-
isminn beri af sem undirstaða að bættri
tækni, vísindum, framförum og væntanlega
fegurra mannlífi. En við megum ekki
gleyma því að tíminn líður. Og þessar
áhyggjur um þjóðemi gagnvart bandaríska
hemum sem voru á þeim tíma, sem ég skil
auðvitað fullkomlega og hef mikla samúð
með, tíminn hefur algjörlega strikað allt
slíkt tal út. Þetta vandamál er ekki fyrir
hendi lengur hvað herinn varðar vegna þess
að þó að hér væri enginn her, enginn banda-
rískur hermaður, engin herstöð og hefði
aldrei verið, þá hefðum við samt yfir okkur
þúsund sinnum meira af þessum svoköll-
uðu skaðlegu menningaráhrifum heldur en
nokkum mann gat órað fyrir í sínum tryllt-
ustu fantasíum árið 1949. Poppmúsík,
kvikmyndir, myndbönd — gervihnettir
sem við erum bara rétt að sjá byrjunina á.
Þannig að þessi tenging, hugsunin um ís-
lenska menningu og andstaðan gegn hem-
um, þetta er alveg „yfirspilað“, eins og sagt
er á sænsku. En hvort það var rétt eða rangt
fyrir 40 ámm, það er eiginlega sagnfræði-
legt spursmál.
Finnst þér þá jafnvel að Moskvusinnar
hafi narrað þá sem umfram allt vildu
standa vörð um íslenska menningu?
Ég veit kannski ekki beint hvort nokkur
hefur narrað nokkum meðvitað. En hins
vegar þegar þetta er skoðað eftirá, þá auð-
vitað börðust saman gegn bandarískum
áhrifum menn sem höfðu fyrst og fremst
áhyggjur af Islandi og menn sem voru líka
með annað í pokahominu sem þeir vildu
gera eða hefðu viljað gera ef þeir hefðu
getað það. Ég er ekkert að segja neinn hafi
narrað neinn; en það er bara gott að muna
eftir þessu. Tíminn líður og það gerist margt
á langri leið.
Mig minnir að þú hafir einhvern tíma
verið talinn til maóista, getur það passað?
Jájá, ég man að á einhverju tímabili var
ég heilmikið að hugsa um Kína og maóism-
Seint í gærkvöld barst sú fregn frá sovézku
Tass-fréttastofunni að gervitungl hefði verið
sent upp í háloftin frá Sovétríkjunum. Með
þessu afreki sem markar tímamót í sögu vís-
inda og alfri sögu mannkynsins hafa sovézkir
vísindamenn gengið skrefi framar starfsfélög-
um sínum í öðrum löndum og Sovétríkin sjálf
sannað, svo að enginn fær um villzt’ yfirburði
þess þjóðfélags sem á fjörutíu árum hefur lyft
þjóðum þeirra úr algerri eymd og niðurlæg-
ingu í æðsta sess vísinda og menningar
tiervitunglin eru fyrsta spor-
ið á ferðum irumna milli reiki-
stjamanna og s»vo virðist -em
okbar kynslóð eigi eitir að
iifa það að menn hins nýja
þjóðfélags sósíalismans geri
djörfustu vonir mannkyos að
veruíeiba með frjáisu og vök
ulu starfT’.
Úr Þjóðviljanum 5. október 1957.
TMM 1991:2
41
L