Tímarit Máls og menningar - 01.06.1991, Blaðsíða 8

Ég minnist á þetta hér vegna þess að ég
skildi það svo að hlutverk þessa þings væri
fremur að fletta upp spilum en taka mikil-
vægar ákvarðanir varðandi framtíðina og
íslenska menningu enda þótt slíkar ákvarð-
anir verði væntanlega að taka á allra næstu
árum og jafnvel misserum.
Mig langar í því sambandi að minnast á
eitt atriði í upphafi; atriði sem mjög hefur
verið rætt um: afstöðuna til Evrópubanda-
lagsins, inn eða ekki inn og þá hvemig. Ekki
alls fyrir löngu var sýnd þáttaröð í íslenska
sjónvarpinu um Evrópubandalagið í ótal
mörgum þáttum. Það vakti athygli mína að
mér fannst ég skilja minna og minna í mál-
efninu eftir því sem líða tók á þáttaröðina
og ennfremur sá ég mjög lítið fjallað um
menningarmál í þáttunum; en það hefur
ugglaust verið gert einmitt þegar ég brá mér
fram í eldhús að hita mér kaffi til að halda
mér vakandi. Þá vakti það óskipta athygli
mína að fram kom í almennri skoðana-
könnun að tuttugu og eitthvað prósent þjóð-
arinnar, ef ég man rétt, héldu að ísland væri
nú þegar aðili að Evrópubandalaginu.
Mín fyrstu viðbrögð voru glóandi
hneykslun yfir lágu þekkingarstigi almenn-
ings og hafði ég sárar áhyggjur og fylltist
vonleysi yfir cultuve générale-'dstdnál þjóð-
arinnar, eins og Fransmenn kalla það.
Svo fór ég að velta þessu fyrir mér og
komst að því að þessi hluti þjóðarinnar
hafði kannski á réttu að standa þegar öllu er
á botninn hvolft að því leytinu til að halda
að ísland væri í Evrópubandalagi, að vísu
án ákveðins greinis.
Ég held nefnilega að við höfum verið allt
frá upphafi í Evrópubandalagi. Ekki í ein-
hverju síðari tíma birtingarformi sem einu
sinni hét Efnahagsbandalag og nú heitir
Evrópubandalagið, heldur einfaldlega í al-
Ég held nefnilega að við
höfum verið alltfrá upphafi í
Evrópubandalagi. (. . .) í al-
gjöru tilverubandalagi við
Evrópu ( ... )
gjöru tilverubandalagi við Evrópu, sam-
eiginlegu vitundarbandalagi við Evrópu,
raunverulegu Evrópubandalagi.
Og af hverju segi ég þetta? Vegna þess að
grundvöllur íslenskrar menningar á gullöld
okkar var evrópskur og sambandi okkar við
Evrópu var þannig háttað að við vorum
bæði þiggjendur og veitendur eins og best
verður á kosið í farsælu sambandi.
Það er ósköp einfaldlega þess háttar sam-
band sem ég vísa til sem stöðugrar fyrir-
myndar í sambandi íslenskrar menningar
við umheiminn. Oft finnst mér eins og
menn geri ráð fyrir að öll veröldin viti allt
um eðli íslenskrar menningar að fornu og
nýju og telji það óþarfa þjóðrembu að
minnast á það í ræðum, en ég held að oft
valdi heimóttarleg minnimáttarkennd og
spéhræðsla smáþjóðarþegnsins þegar
menn eru feimnir við staðreyndir eins og
þessar:
íslensk ritlist á gullöldinni er bæði að
magni og gæðum kraftaverk og eiginleikar
hennar eru evrópskir, svo nátengd sem ís-
lensk ritlist og menning öll var því besta
sem hugsað var á þeim tíma í Evrópu með
þráðbeint samband við Frakkland og Ítalíu
til dæmis (og miklu meiri raunveruleg
tengsl við írland og keltnesk svæði önnur
en hingað til hefur verið viðurkennt — en
það er önnur saga).
6
TMM 1991:2