Tímarit Máls og menningar - 01.06.1991, Blaðsíða 106

sækja mjög á tvær persónur bókarinnar, sjó-
manninn þögla og leigubílstjórann. Dauðinn á
hafinu er harmrænn atburður sem lýst er af
ofurþunga. Hann setur mark sitt á þá sem að
honum verða vitni. Þeir fá ekki gleymt honum.
Dauðinn í landi er annars konar, morðið varðar
engan, reynist marklaus atburður. Mismunandi
gildi þessara atburða byggir á þeim mun sem er
á þeim sem deyja. Annars vegar er um að ræða
dópsala sem er ómerkilegt fúlmenni og hins
vegar eru menn sem gegna ákveðnu hlutverki
og lýst er sem hetjum hafsins.
Hin rómantíska sýn verksins vegsamar heima
hafs og náttúm. I þeim heimum er manneskj-
unni mögulegt að öðlast sameiningu við um-
hverfi sitt en það tekst henni aldrei innan
veruleika hins eiginlega söguþráðar og því liftr
hún þar eins og skuggi af sjálfri sér, er ráðvillt
og umkomulaus. Einn illvirkja sögunnar, sem
lifir hluta af minningum innskotskaflanna, hef-
ur leiðst út í eitthvað sem hann skilur ekki
sjálfur og gerir enga tilraun til að átta sig á, en
í minningum sínum sameinast hann alheimin-
um í þrá eftir lausn frá lífi sem hann innst inni
fyrirlítur. Og hetjulegasta sýn verksins er hin
myndræna minning um manninn í brúnni sem
náttúran myndar umgjörð um þar sem hann
siglir skipi sínu í átt að landi með tvo látna menn
innanborðs. Eins og svo víða í minningum bók-
arinnar lifir maðurinn þar í návist náttúru, um-
vafinn voldugri einsemd sem gæðir hann tign.
Um þetta er verkið að stærstum hluta, um
mikilvægi minninga sem lifa innra með persón-
um, breytast og vaxa og verða að eins konar
draumi sem manneskjan leitar til þegar raun-
veruleikinn bregst. Innan verksins er ekki ætíð
ljóst hvers minningin er og þar býr ítrekun þess
að minningar eru eins konar sameiginlegur
sjóður allra manna. Þeim kann að svipa nokkuð
til listarinnar að því leyti að þar getur mann-
eskjan fundið skjól gegn harðneskju umhverfis
og lifað í nokkurri sátt.
Það er hin sanna saga þessa verks og sögu-
þráðurinn hlýtur að víkja fyrir henni. Heildar-
verkið er því að stærstum hluta byggt upp á
samspili minninga og atburða veruleikans þar
sem stef um ást, dauða, einsemd og ofbeldi
öðlast verulegt vægi. „Lífið er samspuni af
þessu. Einhverju yndislegu og einhverju voða-
legu," segir stúlkan í sögunni. Verkið leggur sig
fram við að sanna þá sýn með frásögn sinni; og
því tekst það.
Sagan er sögð í fögrum og myndsæknum stíl
og þar vinnur hún sinn stærsta sigur. Mikil
listræn fimi býr á bak við byggingu sögunnar
ásamt ríkri og snjallri hugsun. Náttvíg er verk
sem krefur lesandann um einbeitingu og þolin-
mæði. Og vegna þess hversu gott bókmennta-
verk það er, þá færir það lesanda sínum að
lokum margfalt virði þess sem það upphaflega
krafði hann um.
Kolbrún Bergþórsdóttir
Kvikmynd á bók
Hallgrímur Helgason. Hella. Mál og menning 1990.
154 bls.
Aðalsöguhetja Hellu er fjórtán ára stelpa sem
lýkur vorprófunum, byrjar að vinna í sjoppu, fer
á sitt fyrsta fyllerí, er skotin í Bigga en sefur hjá
Gunna. Þetta er einfaldur söguþráður og við-
fangsefnið virðist hlægilega hversdagslegt en
undrið er að úr honum verður merkilegur texti.
Það er einnig nokkurt afrek hjá höfundi að hafa
bjargað unglingnum út úr því sérinnréttaða her-
bergi sem íslenskar bókmenntir hafa búið hon-
um. Þar hafa dramatískar gildrur jafnan legið
við hvert fótmál og félagsleg vandamál af ýms-
um toga freistað inngöngu, jafnvel gleypt ung-
mennið með húð og hári. Helsti ókostur
þessarar innilokunar er þó að hún hefur reyrt
tungumál unglingsins niður í unglingabækurn-
ar og margtuggið það í vandræðalegum ung-
lingaþáttum útvarpsins þannig að tilraunir til að
finna því nýjan farveg hafa átt erfitt uppdráttar.
Rödd Helgu Drafnar, aðalsöguhetju Hellu, er