Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Page 77

Um allt þetta hygg ég að menn séu nokk-
uð sammála. Þarna eru dregin fram megin-
atriði í almennu og menningarlegu hlut-
verki hins íslenska ríkisútvarps. Aftur á
móti kunna að vera skiptar skoðanir um
framkvæmdina. Og í landi þar sem stjóm-
málamenn hafa svo takmarkaðan skilning á
gildi menntunar, menningar og lista að þau
mál em eilífar homrekur á Alþingi, þá er
óhjákvæmilegt að huga einnig að því svig-
rúmi sem Ríkisútvarpið hefur í raun til að
gegna því hlutverki sem það er skyldað til.
Sérstaka athygli vekur, að Ríkisútvarpinu
skuli vera ætlað að efla íslenska tungu, og
ekki einvörðungu að sjá til þess að henni sé
beitt sómasamlega og ambögulaust. Hér er
ekki um að ræða atriði sem hægt er að segja
að geti íþyngt stofnuninni svo mjög fjár-
hagslega. Samt verð ég að leyfa mér að
fullyrða, að þessari meginskyldu hefurRík-
isútvarpið ekki gegnt með sóma hin síðari
ár, og á sér enga afsökun. Málfari hefur
hrakað svo mjög í dagskrám Ríkisútvarps-
ins, að nú má heita regla en ekki undantekn-
ing að ég heyri beygingavillur, ambögur,
Málfari hefur hrakað svo
mjög í dagskrám Ríkisút-
varpsins, að nú má heita
regla en ekki undantekning
að ég heyri beygingavillur,
ambögur, rangmæli og áber-
andi framburðargalla, og
eru fréttatímar útvarps og
sjónvarps þar ekki undan-
skildir.
rangmæli og áberandi framburðargalla, og
em fréttatímar útvarps og sjónvarps þar
ekki undanskildir. Þetta er svo alvarlegt
mál, að gera verður skýlausa kröfu til þess
að forystumenn Ríkisútvarpsins einbeiti sér
að því að stofnun þeirra verði þjóðinni til
fyrirmyndar um málfar, líkt og áður var.
Sú skýring er auðvitað til á hrakandi mál-
fari, þótt ekki sé það nein afsökun, að óund-
irbúið tal verður æ fyrirferðarmeira í dag-
skrárliðum, og það er ekki öllum gefið að
tala gott og kjamyrt mál óundirbúið. Því er
einsýnt að gera verður miklu meiri kröfur
en áður til þess fólks er annast slíka dag-
skrárliði. Þetta er brýnt vegna þess að mál-
notkun er að taka miklum breytingum, ekki
aðeins hér, heldur alls staðar í heiminum,
vegna breyttrar tækni. Alls staðar dregur úr
lestri fólks, og það er almennt nær alveg
hætt að skrifa. Lestur og skrift ýtir undir
rökhugsun. Að skrifa er að hnitmiða hugsun
sína, að velja hugsun sinni orð af kostgæfni.
Þess vegna hefur þverrandi notkun ritmáls
ekki einasta heftandi áhrif á þróun tungunn-
ar, heldur einnig á hugsun okkar. Við hugs-
um ekki eins skýrt og eigum erfiðara með
að finna hugsun okkar farveg, ef við emm
ekki vön því að festa hana á blað. Við þessar
aðstæður sækir fólk málfyrirmynd sína enn
fremur en áður til Ijósvakafjölmiðla, og því
er afar mikilvægt að Ríkisútvarpið ræki af
kostgæfni skyldu sína við málfar og reyni
beinlínis að efla íslenska tungu.
í lýsingunni á hlutverki Ríkisútvarpsins
er nefndur flutningur á sviði lista, bók-
mennta, vísinda, trúarbragða, efling al-
þýðumenntunar. Öllu þessu sinnir Ríkis-
útvarpið að nokkru marki. Um það verður
ekki deilt. En hversu mikið og með hvaða
hætti? Svo er að sjá sem mörgum hafi þótt
það mikið framfaraspor, þegar rás 2 var
TMM 1992:2
75