Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Blaðsíða 16

Helga, „trúir á tilfinningar, nánar tiltekið
ástina, og kemst ekki upp með það“ (55).
Ég leyfi mér að efast um þetta og get ekki
horft fram hjá þessum orðum Öldu: „Nei ég
trúði ekki á neitt. Það var tilviljun“ (157).
Þeirri línu verður Helga að líta framhjá,
alveg eins og hún sleppir „óvart“ (af nauð-
syn fræða) úr línunni „en ég virðist hafa
trúað óvart á ástina“ (T 157). Það er af
trúleysinu, ekki trúnni, sem fall Öldu verð-
ur svo hátt. Einmanaleg og óskiljanleg
reynsla af ástinni er eitrið sem fyllir bikar-
inn. Helga, aftur á móti, virðist án undan-
tekningar þurfa að líta á ástina sjálfa sem
annarskonar mjöð, heilnæmari og fyllri í
sér. Ástæðan er tvíþætt: annars vegar nærir
bælingartilgátan hugmyndina um mögu-
leikann á skilyrðislausri ást og skiptir þá
kyn ekki máli. Hins vegar nærir sama til-
gáta þörfína fyrir sökudólg, svikara, þann
sem eyðileggur ást og líf konunnar.
Hin einstæða ástarhugmynd verður Helgu
dýrkeypt og veldur m.a. því að einn skýrasti
vitnisburður um „svið“ bókarinnar vekur
ekki áhuga túlkandans, nefnilega samband
Öldu við Steindór, samkennara og rekkju-
naut. Hann gengur í úfinn sjóinn eftir að Alda
hafnar honum og hún segir: „Ég hafnaði
manninum svo börnin yrðu ekki föðurlaus.
Þau urðu föðurlaus af því ég hafnaði honum.
Mikið gremst mér þátttaka í slíkri rökleysu"
(82). Alda reynir að elska Steindór með reisn,
með siðferðisgildunum, en hvaða elskhugi
sættir sig við slíkt? Seinna sættir Alda sig ekki
við slíka ást og þá fyrst opnast bók fræðanna
um Flæðis-Konuna, en ekki í kaflanum um
rökleysu ástarinnar, eða í kaflanum um fárán-
leika höfnunarinnar, eða í kaflanum um par
eilífðarinnar: ástina og dauðann, heldur í
kaflanum um fúlmennið og hvemig beri að
hefna fyrst og mola síðan.
En það er fáránleikinn, höfnunin, niður-
lægingin, dauðinn og lífið sem ógnar Öldu
ívarsen. Þegar hún horfir uppá niðurlæg-
ingu dauðvona systur sinnar man hún eftir
sinni eigin:
Á útleið tek ég upp vasaklútinn til að veij ast
stækum spítalaþefnum. Ogleðin versnar.
Enska í fimmta bé. Hvers vegna man ég það
núna, í ranghölum spítalans að ég hitti þig,
fatahengisdaginn, upphafshaustið. Þá var
ég líka á leið í ensku hjá fimmta bé, með
Hamlet undir hendinni (127).
Því Alda leitar ekki bara að sjálfsmynd
sinni í bláum augum karldýra, heldur spyr
hún sig aftur og aftur hvort hún vilji vera
manneskja, alveg þangað til að hún getur
ekki lengur varist hlutskiptinu. Túlkun
Helgu þolir ekki þetta sjónarmið og nær
ekki tökum á hildarleiknum. Og ef einhver
vill tala um lögmálin sem kynveran er
bundin, þá er erfitt að líta framhjá því að
þráin og sú tilbeiðsla sem hún fyrirskipar
felur í sér sammannlegan tilvistarvanda;
hún fyrirskipar tilbeiðslu án svölunar, fall
án huggunar. Túlkandi af skóla freudíska
femínismans getur vitanlega ekki haft
áhuga á því.
4
Alda er auðvitað kona, en hún ber kynferði
sitt með efasemdum vitsmunaverunnar.
Þannig á hún ekki síður samleið með per-
sónum eins og Hamlet og Fást en Madame
Bovary og Ófelíu. Ef hún er á höttunum
eftir skilyrðislausri ást, þá er sú leit hluti af
leit hennar að fullkomnu lífi. Á leiðinni í
myrkrið taldi hún sig þannig hafa sigrast á
rökleysunni og hélt að Anton væri ekki bara
lífsmark, heldur staðfesting á möguleika.
14
TMM 1992:2
j