Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Blaðsíða 82

annars staðar, liggja vegir til allra átta. Þar
er ekki mögulegt að afgirða ákveðið svæði,
benda þangað og segja við rithöfunda:
„Setjist að hér og þá fer vel.“ Það hljómar
grunsamlega líkt fundi G-blettsins og ég
hef ekki trú á að hann fínnist innan bók-
menntaheimsins.
Og svo valsað sé frá einum fræðimanni
til annars þá kýs ég að halda fram svipuðu
viðhorfí og kemur fram í grein Gísla Sig-
urðssonar „Frá formi til frásagnar“ (TMM
1992:1) en þar leggur hann ríka áherslu á
að skáldverk „geymi vel sagða sögu, séu
hnyttin og vel skrifuð" (78). Það er helst að
skilji á milli okkar Gísla þegar kemur að
þætti kímninnar því þá fínnst mér hann
tekinn að gæla full djarflega við áðumefnd-
an G-blett.
Kímni er ekki frumatriði í skáldskap.
Prýðileg skáldverk, og reyndar býsna mörg,
hafa verið skrifuð af fúllyndum rithöfund-
um. Það er engin þörf á að réttlæta hin
kímniríku skáldverk síðustu ára með því að
segja kímnina vera ómissandi þátt hvers
skáldverks. Hitt er annað að í kímninni býr
ákveðinn fmmleiki samfara sveigjanlegri
lífssýn. Rithöfundur með kímnigáfu lætur
síst af öllu að sér hvarfla að hann sé hand-
hafi algilds sannleika, slík hugsun kemur
aðeins til húmorsleysingjans. Kímnigáfuna
ætti ætíð að taka alvarlega því ákveðin lík-
indi em milli hennar og víðsýninnar.
Kímni er aðferð notuð til að koma
boðskap á framfæri. En boðskapur hefur
aldrei einn sér tryggt gott skáldverk. Það
sem öllu varðar er listræn úrvinnsla efnis.
Aðferðin við að setja sögu á blað byggir
nefnilega á því að raða orðum á þann hátt
að þau hrífi. Og orðin sem rithöfundurinn
velur vísa á afstöðu hans.
Vel skrifuð bók er vel hugsuð bók og þess
vegna góð bók. Með það sjónarmið að leið-
arljósi vil ég nú leggja mat á þau fjögur
skáldverk síðasta árs sem mér þykja helst
tíðindum sæta.
***
Við búum tveir saman feðgarnir og svo þessir
andar.
Gyrðir Elíasson:
Heykvísl og gúmmískór
Þeir sem lesa bókmenntir eins og félags-
fræði geta hæglega stutt það rökum að
fantasían sé flóttaleið draumóramannsins,
draumkennt fálm sem sé í sjálfu sér inni-
haldslítið. Um leið gæti sá sami jarðbundni
lesandi gert hróp að Shakespeare og sakað
hann um innihaldslaust ról í Jónsmessunæt-
urdraumi en þar sitja álfar á hverjum hól.
Til slíks lesanda er vænlegast að senda orð
Hamlets: „Það er meira á himni og jörðu
Hóras en heimspekina þína dreymir um.“
Vissulega var fantasían aldrei sköpuð af
Hórösum heimsins sem kjósa að skilja alla
hluti jarðlegum skilningi. Hún er rituð af
þeim sem trúa á mátt og rétt ímyndun-
araflsins til að smíða eigin heimsmynd þar
sem fæst lýtur „vísindalegum“ lögmálum.
í Heykvísl og gúmmískóm hefur Gyrðir
Elíasson skapað undraheim sem sækir
sitthvað til ævintýrsins og verkið virðist
stundum hugsað sem eins konar hylling til
þess. En fyrst og fremst er þetta hugsmíð
sköpuð til að gegna ákveðnu tilfinninga-
legu hlutverki. Henni er ætlað að hrífa
lesandann og fá hann til að viðurkenna ann-
ars konar lífssýn en þá sem hann ber augum
daglega.
Gömul kona deyr, fær vængi og flýgur á
80
TMM 1992:2