Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Blaðsíða 17

Ef við skoðum hann í því ljósi sjáum við að
í stað þess að frelsa Öldu frá einsemd og
innilokun efans, bindur hann hana við lög-
mál sömu vistar. En ekki af illsku þó, og
ekki af því að karlveldið bjóði svo, heldur
af stefnu- og meiningarleysi eðlishvatar-
innar:
I fyrsta skipti sé ég þig fullan. Hvað þú
getur verið vúlger. Að káfa á húsráðanda.
Aðeins nokkrir dagar síðan þú og ég lifðum
okkar fegursta. Þig munar ekki um að
skemma og saurga. Klípur viðbjóðslega.
Fyrir framan Öldu. Það má ekki. Hvernig
geturðu fengið þetta af þér, þegar ég er líka.
Þú sem neitar mér um snertingu. Ekki gera
þetta. Hlífðu mér. Eg get ekki verið hér.
Mér er illt. Leigubíllinn stoppar fyrir mig á
Hringbrautinni svo ég geti ælt. Ég skríð upp
tröppurnar heima hjá mér. Alma mín.
Kondu. Systir mín góð. Hjálpaðu mér. Ég
get ekki lifað (81-82).
Helga les þetta brot á eftirfarandi hátt:
Svik Antons við Öldu em síðan endanlega
innsigluð þegar hún sér hann vera að klípa
keppinautinn Hildi leikfimikennara og
,,káfa á“ henni (73).
Alda telur Anton hafa snert
kjarnann sem enginn veit úr hverju ergerð-
ur. Ég vissi ekki að kjaminn var til, en þú
kallaðir hann fram. [... ] Nú hringlar hann
stakur í tómi (185).
Anton er því allt í senn: lífsmark í kirkju-
garðinum (Alda omar sér stundum við frá-
tekinn grafreitinn), vitsmunaleg hvíld frá
efasemdum um ástina, og lausn undan
þeirri flóttalegu undankomuleið sem hún
hafði valið sér. En hvað gerist í raun? Anton
vekur hana úr þreytandi og innihaldslaus-
um álögum Madame Bovary, til þess eins
að koma henni fyrir — eftir allt volkið — í
tjörn Ófelíu.
Helga þreytist seint á að dæma Anton —
eftir biblíu fræða frekar en sögu — sem
raunverulegan áhrifavald, sem góðan og
gildan svikara, hann sem er bara hending í
lífi konunnar. En ef Anton er enginn Brútus,
ef hann er ekki karl-dýrið ógurlega, stein-
gervingur karlveldisins, það afl sem eyði-
leggur líf Öldu, hvað er hann þá? Hann er
það sem Alda fordæmir í lífínu en getur
ekki forðast; það sem kalla mætti banvænt
meiningarleysið. En það er varla hægt að
skera upp herör gegn því, ekki frekar en
gegn svo mörgu öðru sem viðkemur lífinu.
Þess vegna verður að búa til svikarann,
þann sem brýtur gegn lögum ástarinnar.
Það er engu líkara en að Helga vilji fella
tilfmninguna í lagabókstaf og þá sem sjálf-
sögð kvenréttindi. En það er kannski til
marks um framandgervingu þessara fræða
hversu ástin líkist orðið hatrinu, eða öllu
heldur frekjunni.
Um leið og Helga gerir Anton að svikara,
yfirsést henni eðli kvenpersónunnar og
hvernig sagan hverfist um allt aðra þætti en
þá sem bækur — um konur — eftir konur
— út af konum — eiga að snúast um. Eins
og ég gat um áður, þá lifír Alda af ýmsum
ástæðum fyrir sjálfa sig. Anton verður því
eftir inni í höfðinu á henni og þá sem stað-
festing á illum grun. Konan gat einu sinni
efast, en eftir að Anton fer, glatar hún ekki
bara andlegum yfirburðum sínum (hún hef-
ur sannreynt máttleysi þeirra í lífinu), held-
ur reynist henni um megn að sviðsetja líf
sitt andspænis veruleikanum. Efnið í
draumunum er skyndilega fengið úr raun-
veruleikanum og Alda vill ekki lifa þannig
TMM 1992:2
15