Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Page 15

hún sér ekki að Alda glápir mun meira á
sjálfa sig en aðrir gætu nokkurntíma glápt
á hana og það sem hún sér er ekki rænulaust
kynferðislegt viðfang, heldur óviðsættan-
legt misræmi: allir hljóta að vilja hana —
því hér fer þokkafull, andrík og ferðavön
kona — en hún er ófær um að deila ríki-
dæminu með öðrum. Glerið í túlkun
Helgu16 fer á sömu leið, og af sömu ástæð-
um: gluggarnir í Tímaþjófnum eru hvorki
karlaglymur né fósturhimnur sem Helga
segir, heldur glerbúr Öldu sjálfrar. Hún
heimtar að lifa röklega og með reisn, en
þannig getur enginn lifað til langframa, eins
og flestum er ljóst.
Við verðum að muna að Alda er ekki
gmnlaus kvensnift, hún er ekki endilega sú
kona sem er hafin yfir efasemdir um ljót-
leikann í ástinni. Hún er ekki Flæðis-Kona
hinnar hreinu móðurástar. Kannski efast
hún hreinlega um sambönd manna. Sjö ára
er andlit hennar á mynd „lokað og myrkt af
þjáningu heimsins" (T 34). Skyldi hjóna-
band foreldra hennar og fjölskyldulífið
hafa verið henni ævilöng lexía um það sem
á að forðast meir en nokkuð annað? Skyldu
aðferðir hennar sjálfrar til að lifa sínu eigin
lffi, burtséð frá öðrum, vera tilviljun eða
val? Um einhleypa systur sína segir hún:
Ölmu getur víst þótt fjör að umgangast
karlmenn en hún vill ekki borga fyrir fé-
lagsskapinn með líkamlegu sambandi.
Hver segir að hún sé ein um áhugaleysið.
Fólk á bara ekki að viðurkenna slíkt. Aldrei
að gefast upp (21).
Það er einmitt þessi tilfinning fyrir óhefð-
bundinni stöðu hennar sem kynveru, efa-
semdum hennar um það hlutverk og
viðleitni hennar til að gæða líf sitt fegurð
eða binda enda á ljótleika þess, sem ég
sakna hvað mest í túlkun Helgu. Því Helga
virðist gera ráð fyrir óhikandi löngun Öldu
til að uppfylla skilyrði ástarinnar. Vandi
kvenna, hins vegar, í hinu karlstýrða sam-
félagi felst í „tvíbentri stöðu þeirra", segir
Helga: vilji þær á annað borð samlagast
samfélaginu og hljóta sjálfsögð réttindi,
verða þær að gangast undir „lögmál föður-
ins“, þær verða að „samsama sig föðumum
og sækja þannig sjálfsmynd sína til þess
sama kerfis“. Ef þær velja hinn kostinn,
sem er að „samsama sig móðurinni" lifa
þær „valdalausar á ysta jaðri samfélagsins"
(58).
En hvað kemur hin tvíbenta staða kon-
unnar Öldu Ivarsen við? Helga segir:
Vegna þessarar tvíbentu og ómögulegu
stöðu kvenna má telja að ástin skipti þær
oft öðru og meira máli en hún skiptir karla,
eins og saga Öldu í Tímaþjófnum sýnir svo
vel (59).
Ég tel að saga Öldu sýni alls ekki að ástin
skipti hana meira máli en karla. Þvert á móti
býr sagan yfir kærkomnum efa varðandi þá
gagnrýnislausu trú sem konum er eignuð á
mikilvægi þessa mannlífsþáttar. (Eins og að
verður vikið er Steindór kannski ást-
sjúkasta persóna sögunnar).
Alda villist þó óhjákvæmilega af leið
sjálfrar sín og um það er sagan. Um ástæður
þessa segir Alda:
Sumir eru marxistar og sumir trúa á guð
en ég virðist hafa trúað óvart á ástina
og sjáðu hvernig hún lék mig (157).
Helga telur orðin hér að ofan opna „svið
bókarinnar sem einmitt fjallar um skilyrði
ástarinnar og hversu erfítt hún á uppdráttar
í karlstýrðu þjóðfélagi" (55). Alda, segir
TMM 1992:2
13